Pse gratë kanë më shumë gjasa sesa burrat të përjetojnë humbje të pjesshme ose totale të shikimit?

Shpesh, në perceptimin e zakonshëm, sëmundjet e syve shihen si barazisht të shpërndara mes grave dhe burrave, si një fat biologjik neutral që nuk njeh dallime gjinore. Por kjo ide, e rehatshme dhe e gabuar, rrëzohet nga të dhënat klinike: miliona gra në botë kanë një rrezik rreth 54% më të lartë për humbje të shikimit krahasuar me burrat. Nuk bëhet fjalë për një devijim statistikor të parëndësishëm, por për një pabarazi reale shëndetësore, me pasoja të thella mbi autonominë, cilësinë e jetës dhe mirëqenien sociale të grave.

Ky realitet po del gjithnjë e më qartë në dritë falë kërkimit bashkëkohor shkencor dhe është në qendër të vëmendjes së konferencës ndërkombëtare FLORetina ICOOR, që po zhvillohet në Firence. Aty, oftalmologë, studiues dhe ekspertë të shëndetit publik po adresojnë një çështje që për dekada ka qenë nënvlerësuar: gjinia femërore si faktor i pavarur rreziku për sëmundjet e syrit, veçanërisht ato që prekin retinën.

Shkenca tashmë po konvergon drejt një konsensusi të qartë: gratë kanë më shumë gjasa sesa burrat të përjetojnë humbje të pjesshme ose totale të shikimit. Kjo lidhet me një kombinim faktorësh biologjikë, hormonalë dhe metabolikë, por edhe me jetëgjatësinë më të madhe, e cila i ekspozon gratë më gjatë ndaj proceseve degjenerative. Pas menopauzës, rënia e estrogjenit duket se luan një rol kyç, duke rritur ndjeshëm rrezikun për degjenerimin makular të lidhur me moshën, një nga shkaqet kryesore të verbërisë në botën e zhvilluar.

Po ashtu, gratë paraqesin një rrezik më të lartë për retinopatinë diabetike, një ndërlikim serioz i diabetit që dëmton enët e gjakut të retinës dhe mund të çojë në humbje të pakthyeshme të shikimit nëse nuk diagnostikohet herët. Katarakti, një tjetër patologji madhore, shfaqet më shpesh dhe më herët tek gratë, duke dëshmuar se ndryshimet hormonale dhe metabolike ndikojnë drejtpërdrejt në transparencën e thjerrëzës së syrit.

Në kontrast, burrat rezultojnë më të ndjeshëm ndaj shkëputjes së retinës, një gjendje akute dhe e rrezikshme, por më e rrallë krahasuar me patologjitë kronike që prekin më shumë gratë. Ky dallim thekson se nuk kemi të bëjmë me një epërsi apo dobësi absolute të njërës gjini, por me profile rreziku të ndryshme, që kërkojnë qasje të personalizuara në parandalim, diagnostikim dhe trajtim.

Në thelb, kjo temë nuk është vetëm mjekësore; ajo është edhe etike dhe sociale. Njohja e dallimeve gjinore në shëndetin e syve do të thotë më shumë skrining të synuar, më shumë ndërgjegjësim dhe politika shëndetësore që marrin parasysh realitetin biologjik të grave. Sepse shikimi nuk është thjesht një funksion fiziologjik: ai është një mënyrë për të qenë i pranishëm në botë, për të ruajtur dinjitetin dhe pavarësinë. Dhe humbja e tij, kur është e parandalueshme, nuk duhet të jetë kurrë çmimi i padukshmërisë shkencore apo sociale.

Përgatiti: Albert Vataj