Shkencëtarët po studiojnë trupin e grave dhe ja ç`po na mësojnë

Të shkosh te mjeku mund të jetë zhgënjyese kur je grua – dhe aq më tepër nëse je një grua me ngjyrë.

Kjo për shkak se gratë kanë më shumë gjasa të nëndiagnostikohen si nga endometrioza deri në skizofreni dhe ADHD. Në Shtetet e Bashkuara, gratë me ngjyrë kanë pothuajse tre herë më shumë gjasa të vdesin nga ndërlikimet e lidhura me shtatzëninë sesa gratë e bardha ose hispanike.

Ne e dimë prej kohësh se shqetësimet për shëndetin e grave shpërfillen më shpesh dhe studiohen më pak. Por lajmi i mirë është se studiuesit kanë filluar të plotësojnë ato boshllëqe. Hulumtimi i tyre po jep njohuri të reja biologjike – duke çuar në diagnoza më të mira dhe trajtime më të synuara, nga menstruacionet tek menopauza.

Ja një vështrim në vetëm një pjesë të vogël të atyre zhvillimeve në vitet e fundit.

1. Gratë dhe vajzat priren të përjetojnë ADHD ndryshe.

Shkencëtarët e konsideronin prej kohësh ADHD-në ‘pothuajse ekskluzivisht si një çrregullim djemsh’, por ADHD tek gratë u dyfishuan nga viti 2020 në 2022.

Çfarë fshihet pas këtij ndryshimi masiv? Ekspertët thonë se kjo lidhet, pjesërisht, me mënyrën se si ADHD manifestohet shpesh tek gratë dhe vajzat. Megjithëse ADHD zakonisht lidhet me hiperaktivitetin, ekziston gjithashtu një lloj i quajtur ADHD i pavëmendshëm, për të cilin mjekja Kaelyn shkruan se ‘karakterizohet nga çorganizimi, harresa dhe lufta me nisjen dhe qëndrimin në detyrë’.

Vajzat dhe gratë priren të kenë ADHD dhe simptomat e tyre kanë më shumë gjasa të ngatërrohen me vështirësi emocionale ose të të nxënit – nëse dikush i vëren fare. ‘Ato kanë më shumë gjasa të shihen si ëndërrimtare ose të përhumbura në re,’ tha Julia Schechter.

2. Cikli juaj menstrual mund të riformatojë trurin tuaj.

Kjo është e vërtetë. Cikli menstrual nuk rigjeneron vetëm trupin, por edhe trurin. Njësoj sikur riformatohet kompjuteri.

Studimet e reja tregojnë se periudha e ciklit ‘riformon në mënyrë dramatike rajonet e trurit që rregullojnë emocionet, kujtesën, sjelljen dhe efikasitetin e transferimit të kujtesës’.

“Është koha për ta bërë trurin një fokus kryesor të shëndetit të grave”, tha Julia Sacher, një psikiatre dhe neuroshkencëtare në Institutin Max Planck.

3. Kjo nauze e rëndë mund të mos jetë thjesht ‘sëmundje e mëngjesit’.

Shumica e grave kanë të vjella në mëngjes gjatë shtatzënisë – kështu që nuk është gjë e madhe, apo jo? Epo, ky perceptim mund t’i pengojë njerëzit të marrin trajtim për një gjendje të rëndë të quajtur hyperemesis gravidarum (HG). Siç shkroi Sam Jones në janar 2024, kjo gjendje prek rreth 2 përqind të shtatzënave dhe ‘karakterizohet nga nauze dhe të vjella të rënda, të vazhdueshme që mund të jenë kërcënuese për jetën’.

Ky hulumtim po ndodh ngadalë. Vitet e fundit, studimet kanë identifikuar një hormon specifik të lidhur me HG dhe madje kanë zbuluar saktësisht se si ky hormon e shkakton gjendjen. Këto gjetje më në fund mund të japin trajtime të reja – nëse mjekët dinë t’i përshkruajnë ato.

4. Më në fund kemi mjete të reja për të shpëtuar jetë gjatë lindjes.

Afro 800 njerëz vdesin çdo ditë në mbarë botën nga komplikimet në shtatzëni dhe lindje, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Edhe në SHBA, normat e vdekshmërisë amtare po rriten, veçanërisht në mesin e grave me ngjyrë. Por ka shpresë: Hulumtimet e fundit po na japin mjete për të parandaluar shkaqet kryesore të vdekshmërisë amtare, duke përfshirë pre-eklampsinë, aneminë dhe sepsën.

Siç raportoi Rachel Fairbank në korrik 2023, Administrata e Ushqimit dhe Barnave e SHBA miratoi testin e parë të gjakut që mund të parashikojë se cilët pacientë janë në rrezik për zhvillimin e pre-eklampsisë – një gjendje në të cilën presioni i lartë i gjakut kufizon rrjedhën e gjakut aq rëndë sa mund të shkaktojë dështim të organeve dhe vdekjen. Pre-eklampsia është e vështirë për t’u diagnostikuar sepse duket si shumë çrregullime të tjera që janë të zakonshme gjatë shtatzënisë, shkruan Rachel – kështu që ky test i ri mund të bëjë vërtet një ndryshim.

Studiuesit kanë gjetur gjithashtu një zgjidhje çuditërisht të thjeshtë për aneminë, e cila mund të shkaktojë gjakderdhje të rëndë gjatë lindjes: hekuri që shpërndahet përmes serumit. Edhe pse kjo është trajtuar tradicionalisht me suplemente hekuri nga goja, studiuesit kanë treguar se një serum 15-minutësh ofron ekuivalentin e katër tabletave në ditë për katër javë.

Së fundi, mjekët kanë administruar prej kohësh antibiotikun azitromicinë gjatë seksioneve cezariane për të reduktuar infeksionet që mund të çojnë në sepsë. Por provat klinike kanë treguar kohët e fundit se administrimi i një doze të vetme të medikamentit gjatë një lindjeje vaginale mund të zvogëlojë gjithashtu rrezikun e sepsës pas lindjes me një të tretën e rasteve.

5. Sindroma e shpatullave të ngrira është e vërtetë.

Sindroma e shpatullave të ngrira është pothuajse siç thuhet: një gjendje në të cilën indi lidhor në shpatullat tuaja inflamohet deri në atë pikë sa nuk mund të lëvizni. Kjo gjendje e dhimbshme mund të zgjasë me vite, por nuk është kuptuar mirë – ndoshta sepse tre të katërtat e njerëzve që vuajnë prej saj janë femra, shkroi Erin Blakemore.

Menopauza duket të jetë një faktor. Siç raporton Erin, studiuesit po hetojnë nëse dhimbja e kyçeve që rreth 50 për qind e grave përjetojnë gjatë menopauzës mund të lidhet me rënien e estrogjenit në trupin e tyre. Një studim i fundit sugjeron se njerëzit që i nënshtrohen terapisë hormonale për të rritur nivelet e estrogjenit kanë më pak gjasa të diagnostikohen me sindromën e shpatullave të ngrira.

Ky hulumtim është ende në fazat e hershme.

6. Më në fund mund të arrihet një kurë për afshet.

Edhe emocionuese sesi studiuesit më në fund kanë kuptuar se si nivelet në rënie të estrogjenit gjatë menopauzës shkaktojnë afshe nxehta, raportoi Meryl Davids Landau.

Deri në 80 për qind e grave e përjetojnë këtë simptomë dobësuese, shkroi ajo – “shpesh e shoqëruar me djersitje, rrahje zemre, marramendje, lodhje ose ankth”. Afshet janë veçanërisht të theksuara tek gratë me ngjyrë dhe amerikanet.

Hulumtimet në rritje kanë treguar se rënia e estrogjenit ndikon në një grup të caktuar neuronesh – në hipotalamusin e trurit – që rregullojnë temperaturën, duke i bërë ato të ndjejnë nxehtësi në mënyrë të papërshtatshme. Tani kompanitë po testojnë ilaçe që do të bllokonin këto neurone dhe do të ndalonin afshet një herë e përgjithmonë.