Të kërkosh të ardhmen në Shqipërinë e sotme, midis mundësive të pakta dhe çmimeve të larta

Xhuljeta Vuka
Si studente, e përjetoj ekonominë e vendit në përditshmërinë më të thjeshtë: në çmimet gjithnjë e më të larta të ushqimeve, në tarifat universitare që rëndojnë mbi familjet, në mundësitë e kufizuara të punësimit dhe në mënyrën se si këta faktorë formësojnë ndjesinë e perspektivës për të ardhmen. Edhe pse Shqipëria ka shënuar zhvillime pozitive vitet e fundit, ende ka shumë elementë që më shtyjnë të ndihem e pasigurt për vendin tim nesër, nga pasiguria ekonomike, te mungesa e politikave të qëndrueshme që t’i japin të rinjve besim se mund të ndërtojnë një jetë dinjitoze këtu.
Pothuajse çdo student kërkon një punë të vogël për të mbuluar shpenzimet. Edhe pse jo perfekte, ka më shumë biznese që pranojnë studentë, sidomos në sektorin e shërbimeve. Kjo të jep një ndjenjë pavarësie financiare, edhe nëse pagat janë modeste.
Aplikimet online për dokumente, pagesat elektronike dhe bankingu digjital po bëhen më normale. Kjo ul humbjen e kohës në radhë dhe të jep përshtypjen se vendi po ecën me botën.
E ndjej çdo ditë te ushqimet, transporti, qiratë. Është e vështirë për një student (dhe madje për shumë familje) të përballojë koston reale të jetesës. Pagat, sidomos ato për punë studenti, nuk i afrohen dot shtrenjtimit.
Shumë mundësi qendrojnë vetëm në Tiranë. Për qytete të tjera, sidomos më të vogla, ekonomia duket sikur është në vendnumëro. Si studente, më duket sikur të rinjtë kanë dy zgjedhje: ose të zhvendosen, ose të largohen jashtë.
Pothuajse çdo shoqe ose shok mendon për largim. Jo sepse s’duan Shqipërinë, por sepse ndihen pa perspektivë. Kjo më bën të ndihem keq, sepse një ekonomi që humbet rinine e saj është si një motor pa karburant.
Bursat janë të pakta, subvencionet pothuajse nuk ekzistojnë dhe tarifat shpesh janë të larta për atë që ofrohet. Investimi në arsim është investim në ekonomi, por kjo nuk ndihet mjaftueshëm në realitet.
Nëse pagat do të përputheshin qoftë edhe me standardet minimale të rajonit, shumë të rinj do të zgjedhnin të qëndronin.
Në shumë raste rritjet e çmimeve duken të pajustifikuara. Transparenca dhe kontrolli do e bënin tregun më të ndershëm.
Bursa, financime për ide biznesi, trajnim profesional falas, praktika të paguara në institucione publike dhe private, këto janë investime që kthehen mbrapsht shumëfish.
Turizmi është i rëndësishëm, por nuk mjafton. Të rinjtë duan industri, teknologji, prodhim, vende pune me karrierë, jo vetëm sezonale.
Si studente, dua të shoh një vend ku mund të ndërtoj jetën time pa frikë se nesër çdo gjë mund të bëhet më e vështirë. Një ekonomi stabile, me politika afatgjata dhe me fokus te rinia do të ishte ndryshimi që presim prej vitesh.
Nga këndvështrimi im si studente, ekonomia e vendit ka potencial, por shpesh mungon drejtimi i duhur. Ne të rinjtë nuk duam lëmoshë, duam mundësi reale, paga të ndershme, arsim cilësor dhe një treg pune që vlerëson aftësitë tona. Nëse këto ndryshime ndodhin, Shqipëria mund të bëhet jo vetëm vend ku jetojmë… por edhe vend ku zgjedhim të qëndrojmë.