CNN: Evropa ‘PATETIKE’ më në fund është zgjuar nga gjumi ushtarak… por tani duhet të vishet

Nga Christian Edwards dhe Joseph Ataman , CNN

CNN – Ishte një pritë televizive që shumë në Evropë shpresojnë se do të ndalojë një luftë.

Veshja e Presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky në takimin me Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë ishte një goditje rrufe për aleancën transatlantike, duke shpërndarë iluzionet e vazhdueshme në Evropë nëse kushëriri i tyre amerikan do të qëndrojë me ta për të kundërshtuar agresionin rus.

E tronditur, ndoshta edhe e frikësuar, Evropa më në fund mund të ketë ardhur në vete për të zgjuar nevojat e saj vetëmbrojtëse në epokën e Trump.

“Ashtu sikur Roosevelt e mirëpriti Churchillin (në Shtëpinë e Bardhë) dhe filloi ta ngacmonte atë”, tha për CNN, ligjvënësi evropian Raphael Glucksmann.

Në një muaj kur Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së, Pete Hegseth, e quajti Evropën “PATETIKE” për “ngarkimin pa pagesë” të mbrojtjes në një bisedë grupore me zyrtarë të administratës (ku përfshihej pa dashje një gazetar i The Atlantic), kontinenti ka thyer tabutë e vjetra dekadash mbi mbrojtjen. Tani janë në tavolinë politika që do të ishin të paimagjinueshme vetëm disa javë më parë.

Ndryshimi më i madh erdhi në Gjermani, ekonomia më e madhe e Evropës. Pas zgjedhjeve federale, kancelari në pritje Friedrich Merz fitoi një votë në parlament për të hequr “frenimin e borxhit” kushtetues të Gjermanisë – një mekanizëm që kufizonte huamarrjen e qeverisë.

Në parim, ndryshimi i ligjit lejon shpenzime të pakufizuara për mbrojtjen dhe sigurinë. Ekspertët presin që masa të zhbllokojë deri në 600 miliardë euro (652 miliardë dollarë) në Gjermani gjatë dekadës së ardhshme.

“Ky është një ndryshim i lojës në Evropë, sepse Gjermania ishte ngecja – veçanërisht midis vendeve të mëdha – kur bëhet fjalë për mbrojtjen,” tha për CNN Piotr Buras, një bashkëpunëtor i lartë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.

Merz flet në Bundestag gjatë votimit të tij për heqjen e frenave të borxhit në Berlin, 18 mars 2025. Tobias Schwarz/AFP/Getty Images

Në tejkalimin e fobisë së borxhit, Buras tha se Gjermania më në fund ka vepruar sikur Evropa të kishte kaluar vërtet një “Zeitenwende” – ose “pikë kthese” – siç përshkruhet nga kancelari në largim Olaf Scholz në shkurt 2022, vetëm tre ditë pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia.

Megjithëse pushtimi tronditi Gjermaninë, “vetëm tronditja e Trump i bëri ata të merrnin këtë vendim vërtet thelbësor për pezullimin e frenimit të borxhit”, tha Buras.

“Kjo është Zeitenwende e vërtetë, e duhur.”

Tabutë po shemben
Në Francën fqinje, presidenti Emmanuel Macron – i cili ka bërë thirrje prej kohësh për “autonomi strategjike” evropiane nga SHBA-ja – ka thënë se po shqyrton zgjerimin e mbrojtjes së arsenalit të tij bërthamor për aleatët, tashmë të strehuar në dukje nga bombat amerikane.

Komentet e Macron në fillim të këtij muaji erdhën pasi Merz, i cili ftoi për bisedime Francën dhe Mbretërinë e Bashkuar – dy fuqitë bërthamore të Evropës – për të diskutuar mbi zgjerimin e mbrojtjes së tyre bërthamore. Kryeministri polak, Donald Tusk e përshëndeti idenë dhe madje i bëri thirrje Polonisë që të konsiderojë marrjen e vetë armëve bërthamore.

Ndërkohë, Polonia dhe shtetet baltike si Estonia, Lituania dhe Letonia – të gjithë fqinjë me Rusinë – janë tërhequr nga traktati i Otavës i vitit 1997 për minat tokësore, i konsideruar prej kohësh, një moment historik në fund të luftës masive. Lituania gjithashtu ka njoftuar tashmë blerjen e 85,000 minave tokësore; Polonia po synon të prodhojë 1 milion prej tyre në vend.

Lituania gjithashtu u tërhoq nga traktati ndërkombëtar kundër municioneve thërrmuese këtë muaj, duke u bërë nënshkruesi i parë ndonjëherë që e bën këtë.

Në kontinent është rikthyer edhe rekrutimi ushtarak. Danimarka i ftoi gratë të kualifikohen për rekrutim të detyrueshëm nga viti 2026 dhe uli kërkesat shëndetësore për disa role, si pjesë e një forcimi të potencialeve të armatosura të vendit. Polonia ka njoftuar gjithashtu plane që çdo mashkull i rritur t’i nënshtrohet trajnimit ushtarak.

Edhe vendet e famshme neutrale po rishikojnë pozicionet e tyre. Mes diskutimeve rreth mënyrës se si të ruhet paqja në Ukrainë në rast të një zgjidhjeje, qeveria në Irlandë – një këllëf ushtarak i fokusuar në operacionet paqeruajtëse – parashtroi legjislacionin për të lejuar dislokimin e trupave pa miratimin e OKB-së, duke anashkaluar një veto të mundshme ruse (ose amerikane).

Ka qenë prej kohësh e vërteta e pakëndshme – dhe shpesh e pashprehur – në Evropë që mbrojtja e saj nga pushtimi, në fund të fundit varej nga kalorësia amerikane që kalëronte mbi horizont. Kjo mbështetje nuk duket më aq e sigurt.

Ky strumbullar shkon përtej, kush do të luftojë dhe kush do të sigurojë armët. Disa kanë filluar të vënë në pikëpyetje blerjet e ardhshme të avionëve astronomikisht të shtrenjtë të prodhimit amerikan F-35, që disa forca ajrore evropiane kishin planifikuar të blinin.

Ministri portugez i Mbrojtjes, Nuno Melo tha se vendi i tij po rivlerësonte blerjet e pritshme të avionëve në preferencë për alternativat evropiane mbi shqetësimet për furnizimin e pjesëve rezervë të kontrolluar nga SHBA.

Është hera e parë që shqetësime të tilla transmetohen publikisht në një nivel kaq të lartë, veçanërisht në favor të avionëve që, në letër, nuk ofrojnë të njëjtat aftësi.

Uniteti europian?
Por, megjithëse Evropa duket se e ka marrë mesazhin, biseda për një qasje të unifikuar është e parakohshme.

Kur presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen zbuloi një plan për të shpenzuar miliarda më shumë për mbrojtjen, të quajtur “Riarmatosja e Evropës”, Spanja dhe Italia u distancuan. Plani që atëherë është riemërtuar “Gadishmëria 2030”.

Kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni ka përjashtuar gjithashtu dërgimin e trupave italiane, si pjesë e një kontigjenti evropian për të ruajtur paqen në Ukrainë, nëse nuk gjendet një zgjidhje e negociuar – nga një tjetër çështje kyçe në të cilën kontinenti është i ndarë.

Riemërtimi i reagimit evropian për mbrojtjen, tregon një vijë ndarëse në Evropë: Sa më larg Rusisë të jetë një vend, aq më pak ka gjasa të vendosë armët përpara gjalpit.

Kryeministri spanjoll, Pedro Sanchez tha këtë muaj se “kërcënimi ynë nuk është që Rusia të sjellë trupat e saj nëpër Pirenejtë”. Ai i bëri thirrje Brukselit “të marrë parasysh se sfidat me të cilat përballemi në lagjen jugore, janë paksa të ndryshme nga ato me të cilat përballet krahu lindor”.

Gabrielius Landsbergis, ish-ministri i Jashtëm i Lituanisë, i tha CNN se ishte “i mërzitur” nga deklaratat spanjolle dhe se një udhëtim i fundit në Kiev – ku sirenat e sulmit ajror shpërthejnë shumicën e netëve – e bëri shumë të lehtë të imagjinosh skena të ngjashme që do të ndodhin në Vilnius në të ardhmen.

“Sa më larg të shkosh në perëndim, aq më e vështirë është të imagjinosh diçka të tillë. Të gjitha problemet, të gjitha vendimet, ato janë relative,” tha Landsbergis.

Megjithëse kjo ndarje gjeografike mund të thellojë ndarjet, Buras, i ECFR, tha se uniteti i plotë evropian do të ishte gjithmonë “një iluzion”.

“Ajo që me të vërtetë ka rëndësi është se çfarë bëjnë vendet kryesore,” tha ai, duke treguar Gjermaninë, Francën, Britaninë e Madhe dhe Poloninë. “Dua të jem të kujdesshëm me optimizmin, por mendoj se jemi në rrugën e duhur tani.”

I pyetur nëse marsi do të mbahet mend si muaji kur Evropa u zgjua, Buras tha: “Po, ne jemi zgjuar – por tani duhet të vishemi.”

CNN

AV/KJ