Androniqi Zengo Antoniu, e magjishmja e penelatave të ndezura në pikturën shqiptare

Nga Albert Vataj

Edhe pse ajo u shfaq si piktore e peizazhit dhe punoi si ikonografe, preferencat e saj për bukurinë e trupit njerëzor, duke qenë piktorja e parë e nudos femërore dhe mashkullore në Shqipëri, si dhe mospëlqimi i kanonit të realizmit socialist, me shumë gjasë u bë shkak jo tamam i linçimit, se sa të mos njihet në publikun shqiptar, ose të ishte e mënjanuar përmes një interesi periferik.

Androniqi Zengo Antoniu shquhet për ngjyra të gjalla, të thella dhe shprehëse. Peneli i saj diti të lexonte më bukur se çdo penë poeti dhe të ligjëronte më hirshëm se çdo rrëfimtar. Sepse ajo ishte e bukur dhe e dashuruar me të bukurën dhe sepse vetëm përmes të bukurës, ngjyrës dhe timbrit të kolorit, ajo do të mund të dëshmonte se ishte jo vetëm gruaja e parë e artit të madh shqiptar të pikturës, por se ajo e përjetoi atë fuqishëm atë që hodhi në tablo, i besoi verbërisht sinqeritetit, me të cilin ajo nëdrtoi magjinë e komunikimit artistik.

Autoportret, 1962

Më 26 maj 1913 në Dardhë të Korçës lindi Androniqi Zengo Antoniu. Shkollën e Arteve të Bukura e kreu në Athinë, ndërsa më vonë u specializua në Paris. Fillimisht u mor me pikturimin e ikonave më vonë me  portrete e tabllo. Ishte piktorja e parë shqiptare.

Androniqi Zengo Antoniu ishte një piktor shqiptar. Ajo konsiderohet si piktorja e parë profesioniste nga Shqipëria, së bashku me motrën e saj, Sofia Zengo Papadhimitri, dhe me Vangjush Mijo është kredituar me prezantimin e impresionizmit në vend. Ajo u lind më 26 maj 1913 në Korçë, më pak se një vit pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, dhe ishte e bija e piktorit të ikonave, Vangjel Zengo. Ajo diplomoi me nderime në pikturë dhe skulpturë nga Shkolla e Arteve të Bukura në Athinë. Pas studimeve në Paris, ajo u kthye në Shqipëri për të mësuar në Institutin Pedagogjik “Nëna Mbretëreshë”. Ajo ishte piktorja kryesisht e portreteve dhe peizazheve impresioniste, si dhe e ikonave. Vëllai i saj, Sofia, ishte ndikuar fort nga realizmi. Ajo është kredituar si piktorja e parë profesioniste shqiptare. Në fund të viteve 1930, thuhet se ajo kishte një aventurë me poetin Lasgush Poradeci. Në vitin 1941, ajo u martua me këngëtarin Kristaq Antoniu. Gjatë jetës së saj, Zengo Antoniu pati të paktën tre ekspozita personale. Përveç kësaj, ajo mori pjesë në shumë ekspozita grupore, duke përfshirë një në Neë York në vitin 1939. Ajo gjithashtu punoi së bashku me babanë e saj dhe pikturoi disa kisha në qytetin e saj, në Tiranë dhe në vende të tjera në Shqipëri. Ajo ndërroi jetë më 10 shkurt 2000. Së bashku me Vangjush Mijo, Zengo Antoniu kreditohet me prezantimin e impresionizmit në Shqipëri. Trashëgimia e saj përfshin mbi 500 vepra. 55 prej punimeve të saj gjenden në koleksionin e Muzeut Kombëtar të Arteve të Bukura të Shqipërisë. Veprat e saj janë përfshirë në disa retrospektiva. Në vitin 2013, ajo u prezantua në një ekspozitë që shqyrtoi veprën e familjes së saj, Zengo, dhe atë të familjes Antoniu. Në vitin 2017, veprat e saj u prezantuan pas vdekjes në dokumenta. Sipas historianëve të artit Shpresa Tolaj Gjonbalaj dhe Rregjina Gokaj, veprat e saj janë pjesë e kanonit të brezit të dytë të artit shqiptar. Një nga rrugët në zonën e Laprakës në Tiranë është emëruar sipas saj…

Dardharja, 1956

E megjithatë ndoshta ajo nuk është nderuar dhe nuk ka rrëmbyer interesimin dhe vëmëndjen e merituar, siç ndodh në art kur artistët i dëbojnë dhe ata… nuk mund ta dijë askush se pse nuk “kthehen”, për të treguar jo vetëm rrugën krijuese, por edhe për të rrëfyer shpirtin, i cili më shumë se me fjalë, aq i beson penelit të flasë, të përjetësohet.

Gjithsesi, Androniqi Zengo Antoniu, ishte, është dhe do të mbetet një emër i rëndësishëm në pikturën shqiptarë në përgjithësi dhe një identitet ikonik i grave në art.

Në foto 1, , ndërsa në foton 2, Dardharja, 1956, piktura të bukura nga Androniqi Zengo Antoniu.