Gara e programeve televizive në Shqipëri

Prodhime të reja e “merkato e ethshme” moderatorësh. Kështu mund të përkufizohet në pak fjalë sezoni i vjeshtës në ekranin e vogël shqiptar. Televizionet kryesore kanë zbuluar disa nga surprizat që pritet të shfaqen me ftohjen e motit. Në këtë sezon duket se kanë ndryshuar edhe strategjitë për të tërhequr audiencën, ndërsa menaxherët e prodhimit flasin për hapa të kujdesshëm për të ruajtur audiencën e besnike

Katër janë prodhimet me hapësirat publicitare më të shtrenjta në ekranet shqiptare, “Portokalli”, “The Voice”, “Master Chef” dhe “Big Brother”, që të gjitha prodhime që mbajnë firmën e Top Channel. Për reklamuesit kostoja nuk ka ndryshuar në krahasim me sezonin e kaluar, pasi tarifat janë në të njëjtin nivel, përjashtim bën vetëm spektakli “Big Brother”, i cili ende nuk është përcaktuar se kur do të nisë.

Megjithatë, ky sezon televiziv duket se ka pasur nga të gjitha, blerje patentash të trumbetuara me bujë, hatërmbetje, prishje të traditës, doza guximi, nota latine e orientale etj. Një treg ku pavarësisht krizës po investohet, jo vetëm për të bërë për vete audiencën, por edhe biznesin si blerësin kryesor të hapësirave publicitare. Një treg ku nuk kanë munguar as mbylljet e as falimentimet.

E në këtë treg ku gjen nga të gjitha, televizionet kryesore ofrojnë programet e konsoliduara që ndjekin me besnikëri rrugën e shtruar, por edhe blerje të reja, patenta ndërkombëtare për të cilat më parë është marrë parasysh suksesi i korrur nga audiencat e tjera të huaja. Lufta më e fortë, ajo “kokë më kokë”, bëhet në orarin e më të mirë të audiencës, atë që njihet si prime-time, ku herë ndeshet politika, herë muzika, herë humori e herë telenovelat.

Të tre televizionet kryesore Top Channel, TV Klan dhe Vizion Plus duket se kanë rinovuar strategjitë e tyre të programacionit, me qëllimin final tërheqjen e audiencës së grupmoshave 14-49 vjeç, siç është edhe standardi ndërkombëtar.

Top Channel, për herë të parë, ka nisur transmetimet me një emision siç është “Në shtëpinë tonë” që shkon deri në mesditë. Po përgatitet për paraqitjen e një formati të ri, siç është ai që do të drejtohet nga Arbana Osmani nën titullin “I can do that” (Unë mund ta bëj) që do ta ketë premierën në datë 31 tetor, për të vazhduar çdo të shtunë në ekranin e Top Channel. Ky është një format origjinal i izraelites Armoza Formats, në zhanrin reality-comedy ku përfshihen 8 personazhe të famshëm të cilët sfidojnë njëri-tjetrin me një numër artistik që nuk u përket kompetencave të tyre, por me bindjen se secili “mund ta bëjë atë!” Konkurrentët do të mund të zgjedhin numrin e tyre nëpërmjet garës së shpejtësisë në ngjitjen e shkallëve në studion televizive. Më pas, ata do të kenë një javë kohë për t’u përgatitur deri në ditë e spektaklit ku do të performojnë live numrin artistik që kanë zgjedhur. Publiku do të jetë ai që do të vendosë fituesin nëpërmjet votimit.

TV Klan dhe Vizion Plus vazhdojnë të konkurrojnë me një program të ngjashëm (edhe pse jo në të njëjtën ditë transmetimi) ku personazhet Vip dhe kërcimi bëhen bashkë në një spektakël. Pas “Dance with me”, Klan do të nisë transmetimin e një tjetër programi (një patente ndërkombëtare) nën titullin “Your face sounds familiar”, versioni origjinal i të cilit është spanjoll dhe transmetimin e parë e daton në mars të vitit të kaluar. Natyrisht që TV Klan do të vazhdojë t’i besojë një hapësirë të konsiderueshme edhe telenovelave turke, që tashmë e kanë bërë për vete publikun shqiptar, ndërsa e reja është se janë kthyer sërish në “skenë” edhe ato braziliane.

Vizion Plus do të vazhdojë të ketë si program kryesor “Dancing with the stars”, e po kështu një pjesë e mirë e orarit të javës do të zihet nga humori me dy spektaklet si “Al Pazar” dhe “Grand Hotel 2XL”. Pas një përvoje të gjatë në Top Channel, Rudina Xhunga rikthehet me emrin e emisionit me të cilin nisi karrierën e saj televizive “Dritare”, por këtë herë në Vizion Plus. Edhe në këtë ekran, telenovelat turke zënë një vend të rëndësishëm, së bashku me ato të Amerikës Latine.

Për fat të keq vazhdojnë të mungojnë prodhimet tërësisht origjinale dhe shqiptare, pasi ato kushtojnë dhe investimi nuk kthehet i plotë. Kështu programacioni është i vetmi produkt që rrjetet televizive iu “shesin” konsumatorëve (audiencës televizive) dhe klientëve (reklamuesve) gjithashtu. Këtu dallohet prirja për t’u orientuar më tepër drejt formateve të tipit reality-show, si dhe atyre që kanë mundësi të gjenerojnë në një shkallë të konsiderueshme ndërveprimin e audiencës me televizionin.

Reklamat, çmimet nuk kanë ndryshime

Ky është sezoni i dytë televiziv ku shumica e tarifave reklamuese nuk ka pasur luhatje të ndjeshme, me disa përjashtime të vogla.

Në Top Channel, katër programe: “The Voice”, “Master Chef”, “Portokalli” dhe “Big Brother” (spektakël) ofrojnë të njëjtin çmim për spot sekondë (rreth 60 euro), një fakt i tillë tregon rëndësinë që kanë këto spektakle dhe që fare mirë mund të konsiderohen si katër shtyllat e programacionit.

Në programet e Top Channel, rritjen më të madhe e ka shënuar “E Diell” me rreth 170%. (ose rreth 19.2 euro për sekondë). Por, edhe spoti për sekondë i parashikuar në spektaklin “Big Brother” ka shënuar rritje me rreth 8%. I vetmi program që ka shënuar rënie të çmimeve reklamuese është “Top Show”, me rreth 19%.

Edhe gjatë këtij sezoni, tarifat për emisionet “Wake Up” apo “Top Story” janë në të njëjtin nivel.

Edhe në TV Klan, tarifat reklamuese të spoteve publicitare nuk kanë shënuar ndryshime. “E Diela Shqiptare” është i vetmi spektakël ku spoti me çmimin maksimal për sekondë ka shënuar rritje me rreth 40%. “Dance with me”, “Opinion” apo “Zonë e lirë” kanë ndjekur të njëjtën linjë tarifimi si në sezonin e vjeshtës së kaluar. Megjithatë, “Opinion” i Blendi Fevziut mbetet emisioni më i shtrenjtë, pasi një sekondë spot publicitar kushton 50 euro. Ndërsa reklamimi në serialet e mbrëmjes (përfshi këtu edhe ato turke) llogaritet nga 25-33 euro për sekondë.

Vizion Plus gjithashtu nuk i ka ndryshuar tarifat. Përjashtim bën vetëm emisioni i drejtuar nga Turjan Hyska “Oktapod”, ku çmimi reklamues është 8% më i ulët se sezoni i kaluar. Rënie në Vizion Plus kanë shënuar edhe tarifat e reklamave në edicionin kryesor të lajmeve.

Spektakli me çmimin më të lartë vazhdon të jetë edhe për këtë sezon “Dancing with Stars” ku për një sekondë, spoti llogaritet në rreth 56.4 euro.

Ajo që vihet re në programacion është rritja e konkurrencës mes emisioneve të të njëjtit format.

Ditën e hënë, konkurrenca shtrihet mes “Dance with me” në Tv Klan, “Dritare” me Rudina Xhungën në Vizion Plus dhe filmit në Top Channel.

Ditën e enjte, kur Top Channel dhe TV Klan “përplasin brirët” me emisionet politike “Top Story” dhe “Opinion”, Vizion Plus konkurron me spektaklin kryesor të tij, “Dance with Stars”.

Të premten në tri televizionet kryesore konkurrojnë zhanre të ndryshme. Ndërsa Top Channel ia beson prime–time “Master Chef”, Vizion Plus vjen me “Oktapod”, ndërsa TV Klan me “Zonë e lirë”.

Të shtunën, Vizion Plus ia ka besuar show-t humoristik “Al Pazar”, ndërsa Top Channel duke filluar nga data 31 tetor do të fillojë të transmetojë show-n argëtues “I can do that”. Përballë këtyre prodhimeve TV Klan zgjedh të konkurrojë me telenovelën turke, prodhim i këtij viti “Ertugrul”.

Të dielën “Portokalli” në Top Channel konkurron me dy telenovela turke, “Lugina e Ujqërve” në Vizion Plus dhe “Ertugrul” në televizionin Klan.

Fuqia e telenovelave

Një studim i Oxford Business ka hedhur dritë mbi fenomenin e telenovelave turke, që duket se nuk kanë qenë kurrë më parë kaq popullore, aq sa shumë e kanë quajtur “fuqia e butë” e të tjerë kanë rendur të vizitojnë vendin e heronjve të tyre të televizionit.

Fenomeni nisi me “Gümüfl” (“Silver” në anglisht), që njohu një audiencë maksimale në Turqi, e më pas edhe në vende të tjera në periudhën 2005 – 2007. Në Arabinë Saudite, rrjeti i fuqishëm “Yet Saudi” njohu sukses me prodhimin “Noor”. Film i cili arriti rekord audience me 85 milionë shikues, duke filluar nga Maroku në Palestinë.

Ndërsa në Ballkan “çmenduria” nisi në vitin 2010 me serialin “Binbir Gece” (Një mijë e një net) që më pas u bë hit edhe në Maqedoni, Bosnjë, Mal i Zi, Rumani, Shqipëri dhe Greqi.

Paschalidou, 40-vjeçar, prodhues filmash e gazetar nga Veria, qytet i vogël në pjesën veriore të Greqisë, tregon se është ndier i mahnitur sesi një nga këto seriale është kthyer në një mjet të fuqishëm për rritjen e rolit të gruas në Lindje.

“Po qëndroja në Uashington, kur një mik i cili ishte me origjinë nga Turqia, më tregoi një artikull të ‘Washington Post’ mbi telenovelat dhe u intrigova nga subjekti”, thotë Paschalidou, themelues i grupit multimedial “Forest Troop”. Miliona shikues janë mbërthyer pas këtyre serialeve duke filluar nga Lindja e Mesme, Afrika e Veriut dhe Ballkani. “Ndikimi ishte përtej pritshmërive. Prindërit filluan t’i quajnë fëmijët me emra personazhesh, gratë divorcuan burrat për shkak të atyre që kanë parë, ndërsa operatorët turistikë ofrojnë ture të veçanta”, thotë Paschalidou.

Përveç eksportit kulturor, telenovelat turke flasin edhe me gjuhën e shifrave. Në vitin 2014, në total nga shitja e tyre u grumbulluan 392 milionë dollarë.

Sipas statistikave, 80 është numri i serialeve të prodhuara në këtë kategori, ndërsa industria numëron 1,500 të punësuar. Seriali që ka shënuar shifrën më të madhe të të ardhurave ka qenë “Sulejmani i Madhërishëm” me 17 milionë dollarë, i ndjekur nga “Lugina e Ujqërve” me 16 milionë dollarë.

“Realiteti nuk është njësoj si në seriale. Ato paraqesin një imazh të idealizuar të shoqërisë turke”, thotë Paschalidou.

Formatet televizive, nga “reality show” drejt çështjeve sociale

Jeta e personazheve të famshëm nuk është më në qendër të “universit” të medias. Programet televizive gjithnjë e më shumë po orientohen drejt çështjeve sociale dhe përvojave të publikut. Audienca, sipas ekspertëve të huaj, është në kërkim të autenticitetit.

Shqetësimi kryesor i prodhuesve është si të mund të shfrytëzojnë potencialin që paraqesin shpërndarësit e platformave të programet televizive, si dhe si të bëjnë për vete audiencën e “luhatur” tipike e interesuar ndaj dixhitalizimit. Të rinjtë, gjenerata e “mileniumit të ri” janë sfida e krijuesve, sepse janë ata që po i largohen televizioneve. Njerëzit po mësohen që të shikojnë programe në celular. Ndërsa ky trend po bëhet më shumë prezent në SHBA, audienca në Europë po familjarizohet me idenë e të parit të programeve në platforma të reja.

Stacioni televiziv BBC3 do të transformohet në një kanal ekskluzivisht online.

Kjo perspektivë, e imponuar nga autoritetet britanike për arsye financiare, do të ofrojë më shumë mundësi për mediat që të zgjerohen.

Kina, gjithashtu po eksperimenton me multiplatformat. Yang Weidong, president i kompanisë së videove online “Tudou”, thotë: “Deri në vitin 2013, ne thjesht hidhnim programe të huaja online, por më vonë pamë që kjo nuk po jepte rezultatet e dëshiruara. Ne kuptuam se duhet të ofronim përmbajtje të tjera ndaj blemë formate që do të realizoheshin si bashkëprodhime nga patentat e marra nga Endemol dhe Talpa. Audienca kineze kërkon formate që duhen adaptuar, por prodhuesit e huaj shpeshherë nënvlerësojnë nevojën për t’iu përshtatur shijeve lokale. ‘The voice of China’ është programi që ka më shumë sukses dhe është i ndryshëm nga formati origjinal”.

Angazhimi i shikuesve përmes platformave të ndryshme është një sfidë e realizuar me sukses dhe kjo është arritur nga programet e talenteve, si “X Factor” dhe “The Voice”, ku audiencës i shtohen edhe ata që votojnë online, por edhe shikimet në “YouTube”.

Pavarësisht nga ndikimi i dixhitalit, “televizori i vjetër, i dashur” ofron disa ide të reja. Nga Europa Perëndimore vjen formati inovativ “The Crime Writers”, që garanton emocione. Një tjetër format surprizë është edhe ai që transmetohet në Danimarkë “A dish to die for” ku tregohen përvojat e një serie shefash kuzhine.

Koha përballë teknologjisë, tendenca në botë

9 minuta në ditë, koha mesatare e kaluar para TV

85 minuta në ditë, koha mesatare e kaluar përpara kompjuterit

109 minuta në ditë, koha e kaluar me një smartfon

34 minuta në ditë, koha mesatare e kaluar me një tablet

Mbretëria e Bashkuar dhe SHBA-ja janë kombet që shikojnë më shumë televizor -148 minuta në ditë = 2 orë e gjysmë

Vietnami dhe Kina janë vendet ku njerëzit kalojnë më shumë kohë përpara kompjuterit – 160 minuta në ditë

Nigeria dhe Arabia Saudite mbajnë vendin e parë në përdorimin e smartfonëve: 190 minuta = + 3 orë në ditë

Indonezia dhe Filipinet shënojnë rekord në përdorimin e tabletit – 110 minuta: tri herë më shumë se koha e shpenzuar në vende të tjera

Marrë me shkurtime nga Monitor