“Standard & Poor’s”: Shqipëria me tregues B/B, ecuri pozitive
Agjencia vlerësuese "Standard & Poor's" tha së fundmi se afirmoi renditjen ‘B /B’ të kredisë afatgjatë në monedhën vendase dhe të huaj për Shqipërinë.
Pritshmëria mbetet pozitive, tha kjo agjenci në një deklaratë.
Kjo tregon, sipas agjencisë se faktorët sovrane të kreditit në Shqipëri janë gjerësisht të paprekur. Opinioni pozitiv pasqyron potencialin në rritje që agjencia sheh në performancën fiskale të Shqipërisë.
Që kur qeveria e kryesuar nga Edi Rama mori detyrën në fund të vitit 2013, S&P konsideron se performanca e të ardhurave ka qenë e dobët, veçanërisht në taksat indirekte në vitin 2015. Në përgjigje të kësaj – dhe për të qenë në përputhje me mekanizimin e financimit të Fondit Monetar Ndërkombëtar, qeveria ka marrë masa për të rritur formalizimin e ekonomisë dhe për të ulur evazionin fiskal. Përveç kësaj, qeveria ka forcuar institucionet fiskale dhe menaxhimin financiar të sektorit publik. Deri më tani, reformat kanë në shënjestër sistemin e pensioneve, qeverisjes lokale, administratës tatimore, dhe sektorin e energjisë. Përpjekjet në sektorin e energjisë kanë qenë veçanërisht të suksesshëm në rritjen e të ardhurave dhe duke lehtësuar presionin mbi buxhetin e qeverisë qendrore.
Duke supozuar se rritja ekonomike e Shqipërisë vazhdon të rimëkëmbet (megjithëse nga një bazë të dobët), siç ka bërë në gjysmën e parë të vitit 2015, agjencia pret që ndryshimi vjetor në borxhin e përgjithshëm të qeverisë të Shqipërisë si përqindje e PBB-së të përmirësohet me 2% mesatarisht në vitin 2015 -2018 krahasuar me pothuajse 5% mesatarisht në 2012-2014. Në mënyrë të ngjashme, S&P supozon se borxhi neto i përgjithshëm i qeverisë do të ulet në rreth 62% të PBB-së në vitin 2018 nga pak më shumë se 70% në vitin 2015, duke përfshirë borxhin e garantuar dhe detyrimet e prapambetura komerciale. S&P ende e vlerëson borxhin neto të Shqipërisë të lartë, por beson se presionet e rifinancimit janë pakësuar. Agjencia pret që që qeveria të rifinancojë me sukses eurobonon, që maturohet në nëntor 2015. Edhe nëse qeveria vendos të qëndrojë jashtë tregut, ajo ka marrë shuma të konsiderueshme të financimit të jashtëm zyrtar për të pasur rezerva. Pagesat e interesit të përgjithshëm të qeverisë ka të ngjarë të jenë mesatarisht pak më shumë se 10% të të ardhurave në 2015-2018.
Përmirësimet fiskale do të varen nga normat më të larta të rritjes ekonomike nga viti 2015. Në të njëjtën kohë, ngadalësimi i vrullit të reformave mund të pengojë rritjen ekonomike, dhe anasjelltas. Pas rritjes reale të PBB-së prej 2.1% në vitin 2014, S&P pret rritje të përshpejtuar në një mesatare prej 3.7% në vitin 2015-2017. Agjencia parashikon se eksportet – kryesisht të tekstileve, mineraleve dhe lëndë djegëse do të mbeten një motor kryesor i rritjes gjatë viteve të ardhshme, i mbështetur gjithnjë e më shumë nga investimet dhe konsumi.
S&P pret investime të larta, kryesish nga hidrocentralet dhe projekti i gazsjellësit Trans-Adriatic Pipeline në 2016-2018. Agjencia pret që remitancat të mbeten poshtë 7% të PBB-së si rrjedhojë e krizës greke, por emigracioni që vazhdon do ndihmojë në diversifikimin e burimeve të remitancave.
Raporti vlerëson zgjatjen e maturitetit të borxhit, megjithatë ende e sheh me rrezik lidhjen mes qeverisë, bankave dhe fondeve të investimeve, si një rrezik potencial i rifinancimit. Bankat në Shqipëri ende kanë pjesën më të madhe të borxhit dhe rreth 30% e aseteve të sistemit janë në letra me vlerë të qeverisë.
Përmirësimet në sistemin ligjor janë gjithashtu të rëndësishme në mënyrë që të zvogëlohet niveli i kredive me probleme. Niveli i lartë i NPL-ve në sektorin financiar (pak mbi 20% të kredive të sistemit) pengon kreditimin dhe kufizon rimëkëmbjen ekonomike. Qeveria është duke planifikuar një strategji të re, në koordinim me FMN-në, për të fshirë kreditë me probleme dhe për të përmirësuar ekzekutimin e kolateralit. Pastrimi I llogarive, të kombinuara me kërkesën e përtërirë e kredisë mund të çojë në përmirësimin e trendit të rritjes së kredisë.
S&P projektin se sektori financiar do të mbetet në një pozicion neto kreditues të jashtëm gjatë viteve të ardhshme. Norma kredi-depozita është rreth 55%, dhe nivelet e mjaftueshmërisë së kapitalit janë mbi kërkesat minimale të kapitalit. Ndërsa këta faktorë tregojnë likuiditetit të konsiderueshme në sistem, rritja e mjeteve valutore neto të sektorit financiar pasqyron performancën e dobët të rritjes në vitet e fundit. Filialet e bankave greke kanë një prani të konsiderueshme në Shqipëri. Edhe pse autoritetet kanë marrë masa parandaluese kur është e nevojshme, në rast se përkeqësohen më tej kushtet në Greqi, besimi i depozituesve mund të lëkundet dhe po ashtu stabiliteti i këtyre filialeve. Megjithatë, degët shqiptare të bankave greke kanë relativisht pak fonde nga mëmat.
Politika e bankës qendrore e lehtësimit monetar ka të ngjarë të vazhdojë në vitin 2015. Megjithatë, fakti që pjesa e madhe e kredive dhe depozitave janë në valutë po pengon efektivitetin e politikës monetare të Shqipërisë, siç ndodh në shumicën e vendeve të Ballkanit.
Pritshmëria
Opinioni pozitiv pasqyron mundësinë që S&P mund të rrisë vlerësimin për Shqipërinë gjatë gjashtë muajve të ardhshëm vendi vazhdon në përputhje me programin e saj FMN-EFF, ecuria e të ardhurave do të konfirmojnë konsolidimin fiskal të Shqipërisë, dhe agjencia do të vlerëojë se borxhi i përgjithshëm i qeverisë ndaj PBB-së është në një tendencë rënëse.
Nëse kushtet e mësipërme për një përmirësim nuk materializohen, ose në qoftë se ka përkeqësim në kushtet e financimit të jashtmëm ose të axhendës së reformave strukturore, S&P mund të të rishikojë vlerësimin në të qëndrueshëm.
