The Economist: Ndryshimi i kufijve në Ballkan, hapja e dyerve të ferrit

The Economist*

Dhjetë vite më parë Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia. Shqiptarët, të cilët përbëjnë shumicën e popullsisë, janë ata të cilët po festojnë. Por Serbët, shumica e të cilëve jetojnë në enklava, nuk po i bashkohen kremtimeve. Serbia nuk e njeh Kosovën, e cila ka qenë me parë provinca e saj e jugut, dhe Serbët e Kosovës vazhdojnë ta konsiderojnë veten e tyre si qytetarë të shtetit Serb.
Situata është tipike Ballkanike, ku kufijtë e saj janë praktikisht, një lëmsh. Pra, ka Serbë që jetojnë në Kosovë dhe Bosnje-Hercegovinë, aty ku ata kanë Republikën e tyre (Republika Serbska), Shqiptarë dhe Boshnjakë (Muslimanë) që jetojnë në Serbi, dhe Grekë që jetojnë në Shqipëri. Kohët e fundit autoritetet Serbe i propozuan një diskutim rreth një shkëmbimi të territoreve homologëve të tyre Shqiptarë të Kosovës. A është kjo një çështje sensitive?
Në vitin 1923, Greqia dhe Turqia ranë dakord dhe shkëmbyen rreth 2 milionë njerëz. Shkëmbimi përfshiu shtetas të krishterë Ortodoksë greqishtfolës të Turqisë të cilët u zhvendosën në Greqi dhe muslimanë të Greqisë të cilët u dërguan në Turqi. Ishte një zhvendosje brutale, por përkrahësit e saj, thonë se nuk ka pasur më luftime mes Greqisë dhe Turqisë që nga ajo kohë. Vend i vetëm që Grekët dhe Turqit janë përplasur është Qipro, atje ku popullsia e tyre qëndron e përzier.
Ky fakt ka frymëzuar nacionalistet e Ballkanit Perëndimor. Mes vitit 1918 deri në fund viteve `50, shumë myslimanë të Jugosllavisë janë inkurajuar të shkojnë drejt Turqisë. Por, në kohën e rënies së Jugosllavisë, në vitet `90, ajo përsëri kishte një përzierje të plotë të popullsisë. Udhëheqësit e luftrave të Jugosllavisë, e shihnin spastrimin etnik, si një mënyrë ideale për të formuar komb-shtete të reja të shkretuara nga etnitë plangprishëse.
Më 1995 kemi rajone historike të popullatës Serbe në Kroaci të cilat u dëbuan, ashtu si edhe qindra mijra Serbë, Kroatë dhe Boshnjakë u nxorrën nga shtëpitë e tyre në Bosnje. Por, kufijtë e vendeve që u shpërfaqën nga rënia e Jugosllavisë nuk është se u përcaktuan me kujdes me Serbë, Kroatë, Shqiptarë, e kështu me radhë. Një numër i madh Serbësh u larguan nga lufta në Kosovë, por rreth 120 000 vazhdojnë të jetojnë aty.
Autoritetet Serbe kërkojnë të diskutojnë një shkëmbim territori midis veriut të Kosovës dhe rajonit të saj të populluar me Shqiptarë. Idhtarë të kësaj `harte të rregulluar` thonë se shtetet multietnike kanë dështuar në Ballkan. Por, ata injorojnë faktin se, me të marrë udhë qeveritë në këtë drejtim, procesi nuk ka një fund të qartë, dhe qeveritë nuk tregojnë kujdes në respektimin e të drejtave të njeriut te njerëzit që përfshihen. Nëse Kosova dhe Serbia fillojnë bisedime serioze për ridefinimin e kufijve të tyre, impakti në vendet ballkanike, përveç pjesëve të Kosovës dhe Serbisë do të ishte i thellë.
Liderët Serbë të Bosnje-Hercegovinës do të kërkonin të mbahej një referendum mbi fatin e Republikës Serbska. Boshnjakët në Kroaci do të ndërmerrnin të njëjtën gjë. Dhe pastaj boshnjakëve do t’u duhet të përpiqeshin për të parandaluar coptimin e vendit të tyre. Për kufirin e vet Serbia do të ndërmarrë masa të ashpra ndaj nacionalistëve Boshnjakë të Sanxhakut, të cilët ëndërrrojnë një Bosnje të madhe në këtë rajon. Ndërkohë Shqiptarët në Maqedoninë perëndimore dhe ata të Malit të Zi, do të kërkonin t’i bashkoheshin një Shqipërie të madhe. Përkrahësit e asaj ideje në Ballkan, gjithashtu do të donin të inkorporonin pjesë të veriut të Greqisë, ku nacionalistet grekë do të kërkonin pjesë nga Shqipëria Jugore.
Prapa këtij ndryshimi kufijsh i cili mbetet i dyshuar, mes Kosovës dhe Serbisë mbeten serbët të cilët jetojnë në enklava në jug të Kosovës. Pra marrveshja nuk do i lejojë që ata të jetojnë në Serbi, dhe kështu do jenë të detyruar të lenë shtëpitë e tyre. Por zyrtarët serbë mund të jenë më pak të shqetësuar për bashkatdhetarët e tyre sesa për ndërmarrjen e hapave drejt njohjes së Kosovës—duke e bërë kështu më të lehtë antarësimin e tyre në BE. Mesa duket, Serbët mund të mos i shqetësojë shpërndarja e konfliktit nëpër Ballkanin Perëndimor. Nacionalistët Hungarezë mbeten të papajtuar me humbjen e Transilvanisë ndaj Rumanisë dhe Nacionalistët Rumunë do të donin të ndryshonin kufijtë për të aneksuar Moldavinë. Ka arsye thelbësore që “Ballkanizimi“ të mbetet një term pezhorativ. Europa ka parimin e uljes së rëndësisë së kufijve nacionale. Ky parim duket një inicitivë më e mençur sesa rivizatimi i kufijve në Ballkan. Ashtu siç kjo ide, pra rivizatimi i kufijëve në BE konsiderohet si “hapja e dyerve të ferrit“.

*Shkrimi është botuar në prestigjiozen “The Economist” më 19 shkurt 2018.  Përktheu për Politiko.al, Olgert Kapri. Origjinali këtu