Safo, ikona e artit lirik, “Muza e Dhjetë”, që himnizoi dhe i’u flijua dashurisë

Nga Albert Vataj

Gjithçka e Safo është ngjizur nga magma e dashurisë. Fjala, vargu, melodia, mëkimi, këndimi, shpirtja, përjetimi, tragjizmi; krejtsakaq, ishin kah rrugëtoi galaksia e yjësisë së poetes, që erdhi për ta ngjitur dashurinë në altarin e lutjeve dhe për t’u shuar në tragjizmin e saj, si për të dëshmuar mallkimin që i përndjek dashuritë qiellore.

Safo ishte një poete e lashtë greke, e njohur si një nga figurat më të rëndësishme të letërsisë së lashtë dhe si një ikonë e artit lirik. Ajo jetoi në ishullin Lesbos rreth shekujve VII-VI para Krishtit dhe krijoi poezi që shpesh trajtonin temat e dashurisë, pasionit dhe marrëdhënieve njerëzore. Stili i saj i butë, i ndjerë dhe personal e bëri të veçantë në kulturën greke, duke fituar epitetin “Muzë e Lesbosit”, ose “Muza e Dhjetë”.

Foto: Vdekja e Safos (1881) nga piktori, muralisti dhe poeti katalanas Miquel Carbonell i Selva (1854-1896).]

Safo u quajt “Muza e Dhjetë” nga kritikët e antikitetit si një mënyrë për të nderuar talentin dhe madhështinë e saj poetike. Ky epitet vinte si një krahasim me nëntë Muzat, perëndeshat e artit dhe letërsisë në mitologjinë greke, të cilat përfaqësonin frymëzimin hyjnor për krijimtarinë. Duke e quajtur Safon “Muza e Dhjetë,” grekët e lashtë theksonin se aftësitë dhe gjenialiteti i saj ishin aq të mëdha sa ajo meritonte të vendosej në të njëjtin nivel me këto figura mitike.

Poezia e Safos, veçanërisht përshkrimet e dashurisë, emocioneve dhe bukurisë, ishte kaq e fuqishme dhe unike sa konsiderohej një dhuratë hyjnore.

Në një epokë kur krijimet e grave shpesh anashkaloheshin, Safo arriti të bëhet një ikonë, duke sfiduar normat e kohës së saj.

Ky epitet i dha asaj një status të jashtëzakonshëm si frymëzim për breza të mëvonshëm poetësh dhe artistësh, duke e vendosur atë mes figurave më të mëdha letrare të historisë.

Poezitë e Safo ishin kryesisht lirike, të shoqëruara me muzikë, dhe ato krijonin një lidhje të thellë emocionale me dëgjuesit. Edhe pse shumë nga krijimet e saj janë humbur me kalimin e kohës, disa fragmente të ruajtura kanë frymëzuar brez pas brezi poetë dhe artistë. Ajo është gjithashtu burimi i termit “safizëm,” duke reflektuar përkushtimin e saj ndaj ndjenjave dhe lidhjeve midis grave.

Piktura që keni dërguar mund të përfaqësojë një interpretim artistik të Safo, ndoshta duke iu referuar një momenti dramatik në jetën e saj, si legjenda e hedhjes së saj nga shkëmbi i Lefkadës për shkak të dashurisë së pafat. Nëse keni më shumë pyetje ose doni të eksploroni më tej veprën e saj, më tregoni!

Safo, si një nga poetet më të mëdha të antikitetit, ishte shpesh e lidhur me legjenda romantike dhe tragjike, të cilat kanë formësuar mënyrën se si e perceptojmë atë sot. Një nga historitë më të famshme dhe të diskutueshme për fatin e saj ka të bëjë me dashurinë e saj të pafat dhe fundin tragjik.

Sipas një legjende të përhapur në antikitet, Safo u dashurua me një burrë të quajtur Faon, një varkëtar që, sipas miteve, kishte marrë një bukuri të pavdekshme nga perëndesha Afërdita. Dashuria e saj për Faonin pretendohet se nuk u kthye me të njëjtën ndjenjë, dhe për shkak të kësaj dhimbjeje, Safo u hodh nga shkëmbi i Lefkadës, një vend i njohur për ata që kërkonin t’i shpëtonin dhimbjes së dashurisë. Kjo legjendë, megjithëse shumë romantike dhe dramatike, është parë nga studiuesit si një trillim i mëvonshëm, i shtuar për të dramatizuar jetën e saj.

Në veprën e Safo, dashuria zë vendin qendror. Poezitë e saj shpesh trajtojnë pasionin dhe bukurinë njerëzore, sidomos në marrëdhëniet midis grave, të cilat ajo i përshkruante me ndjeshmëri dhe thellësi emocionale. Kjo i ka dhënë një lidhje të veçantë me kulturën moderne, duke e vendosur atë si një simbol të lirisë emocionale dhe të shprehjes së ndjenjave.

Megjithatë, pak dihet për jetën e saj reale, dhe shumë nga ato që thuhen për të vijnë nga interpretime ose legjenda të mëvonshme. Ajo mbetet një figurë enigmatike, ku poezitë e saj janë dritarja më e qartë drejt shpirtit dhe mendimeve të saj.

Sepse, “Ajo që nuk mund të thuhet do të qahet.”.