Spiropali: Letërsia, shkalla më e lartë e sofistikimit njerëzor dhe roli i saj jetik

Ministrja e Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Elisa Spiropali, ka ndarë së fundmi një reflektim të thellë mbi rëndësinë thelbësore të letërsisë në zhvillimin shoqëror dhe kulturor. Ajo e ka përkufizuar artin letrar si “shkallën më të lartë të sofistikimit të qenies njerëzore”, duke theksuar rolin e tij transformues. Ky postim vjen në një moment të përshtatshëm, pak ditë pas përfundimit të Panairit të Librit, një ngjarje që, sipas Spiropalit, shërben si një kujtesë e rëndësishme për vlerën e librave, autorëve dhe thesarit të artit letrar në përgjithësi.

Në qendër të vëmendjes së ministres Spiropali ishte romani “Dielli në mërgim” i shkrimtares Ani Wilms. Ajo e vlerësoi këtë vepër si një krijim të jashtëzakonshëm, i cili ndërthur me mjeshtëri drama të ndryshme, breza dhe mjedise gjeografike, duke e cilësuar Wilms si një prej romanciereve më të talentuara të letërsisë shqipe. Spiropali paralajmëroi gjithashtu se një braktisje e leximit do të sillte pasoja të pariparueshme dhe dëme të pakthyeshme për shoqërinë, duke nënvizuar urgjencën e ruajtjes së kësaj praktike jetike.

Sipas Spiropalit, letërsia është një burim i pashtershëm lumturie, mençurie dhe orientimi, duke ndikuar thellësisht në formësimin e shijeve, sjelljeve, zakoneve dhe mënyrave tona të jetesës. Ajo argumenton se pa letërsinë, bota do të ishte një vend më i egër dhe më i vrazhdë, marrëdhëniet njerëzore më të vështira, konfliktet më të shpeshta dhe me pasoja më dramatike, ndërsa shoqëria do të ishte më e ftohtë dhe progresi më i ngadaltë. Kjo thekson rolin e saj si një forcë civilizuese dhe humanizuese.

Falë letërsisë dhe veprave serioze, si ajo e Ani Wilms, njerëzimi përparon drejt një ekzistence më të butë, më të thellë dhe më reflektuese. Jeta bëhet më e dashur, fatkeqësitë më pak të hidhura dhe problemet më të zgjidhshme. Shqipëria, si shumë vende të tjera, është një shembull ku zhvillimet pozitive shpesh udhëhiqen nga letërsia, por jo nga ajo mediokre apo e vogël që ngushton shpirtin. Përkundrazi, është letërsia e madhe, ajo që frymëzon, ngroh zemrën dhe tregon rrugën e drejtë, që ka fuqinë të transformojë.

Romani “Dielli në mërgim” shërben si një dëshmi e qartë e kësaj fuqie transformuese. Ministrja Spiropali bën thirrje për kujdes ndaj letërsisë, duke theksuar nevojën për ta shërbyer dhe mirëmbajtur atë. Ajo thekson se kjo nuk kërkon mund të madh, por thjesht vullnetin për të mos e braktisur apo harruar, duke e lexuar rregullisht. Për shqiptarët, të cilët historikisht kanë pasur dëshirë për të lexuar, pengesa kryesore shpesh është mungesa e kohës. Megjithatë, Spiropali e konsideron këtë si një justifikim të pamjaftueshëm, duke argumentuar se asnjë kohë nuk është më e çmuar se ajo e dedikuar leximit, madje as koha e gjumit.

Spiropali thekson se pa figurat ikonike të letërsisë botërore dhe shqiptare, si Anna Karenina, Hamleti, Fausti, Taras Bulba, Ebu Qerimi, Çiçikov, Naimi, Liqeri, Gjorg Berisha, Kadare, Floberi, Anna Ahmatova, Noli, Konica, bota do të ishte një vend më i trishtë, jeta më e vështirë dhe bukuria e natyrës do të perceptohej ndryshe. Ajo shkon më tej, duke paralajmëruar me një ton dramatik se nëse do të ndodhte, larg qoftë, që të ndalonim së shkruari romane, vargje apo organizuari panaire, do të përballeshim me pasoja të rënda. Autorët dhe personazhet e tyre do të ngriheshin nga varret, të armatosur, për të kërkuar hakmarrje, duke lënë të kuptohet se ekzistenca jonë do të ishte e pakuptimtë pa trashëgiminë e tyre letrare.

Në një përfundim të fuqishëm, Spiropali thekson se ndërsa piktura, skulptura dhe muzika mund të krijohen edhe nga vetë natyra, letërsia mbetet i vetmi art që natyra nuk mund ta prodhojë. Kjo e bën atë thelbësisht njerëzore dhe të pazëvendësueshme. Ajo përsërit shprehjen “S’ka si Letërsia”, duke sugjeruar se pa të, njerëzimi do të kishte mbetur në një stad primitiv, si “majmunë duke u kacavjerrë nëpër degë”. Mesazhi i saj kulmon me thënien: “Më thuaj cilën Letërsi ke lexuar, të të them në cilën kohë ke jetuar”, duke theksuar lidhjen e ngushtë mes leximit dhe zhvillimit personal e shoqëror. Romani “Dielli në mërgim” i Ani Wilms, sipas Spiropalit, është një shenjë e sigurt dhe një lajm i mirë se shqiptarët do të vazhdojnë të krijojnë letërsi të pavdekshme.