Pashko Gjeçi, ai që do të hynte në testamentin e kujtesës si shqipëruesi më fisnik i fjalës

Nga Albert Vataj

Puna e tij, e lindur nga një pasion vetëmohues, nuk njeh kufij. Përtej caqeve të ngadhënjyesve të zakonshëm, ajo u bë emblemë e përkushtimit që mposht pamundësinë dhe dëshmon se shpirti i njeriut mund të jetë më i fortë se çdo thundër kohe a regjimi.

Ai erdhi dhe iku në heshtje. Por ndër ne la jo vetëm veprën e tij të pashlyeshme, të ngjizur në përjetësi, por edhe kujtimin e brishtë që struket në përvojat e atyre që patën fatin ta njihnin.
I vogël në shtat, i kërrusur nga mosha dhe mundimet, shfaqej e shuhej mes rrëmujës së Tiranës, qytetit që nuk qe djepi i tij, por u bë purgatori i mundimeve dhe parajsa e frymës që i mbeti në jetë. Me hap të ngeshëm, me vështrim të ulur përdhé, hynte e dilte nga auditorët e universiteteve, për t’u tretur mandej në heshtjen e kthinvave ku shfletonte dhe shkruante, duke jetuar botëra të tjera nën frymëmarrjen e një kraharori që kërcente fshehurazi nën petka të vjetruara.

Ai jetoi pa privilegje, ndonëse ishte ndër të paktët që i meritonte. Rendte me përulësi, në garë vetëm me kohën dhe pasionin e shqipërimit, pa bujë dhe pa u gjunjëzuar kurrë para persekutimit. Heshtjen e kishte shoqe, dhe në heshtje endi fjalë pas fjale, shkronjë pas shkronje, rrugën e shqipes drejt përjetësisë.

Ndryshe nga shumë të tjerë që zvarriten pas karrierës, Pashko Gjeçi nuk u përkul kurrë. Vepra e tij – mbi të gjitha përkthimi i “Komedisë Hyjnore” – është një monument që e ngjiti në Olimpin e letërsisë shqiptare, edhe pse ai nuk u stolis kurrë me lavde e dekorata. Gati dyzet vite i kaloi në një dhomë të ngushtë, aty ku përjetësoi emrin e tij, larg syve të botës, i rrethuar vetëm nga librat dhe një dritë qiriri.

Ai e sfidoi kohën duke u bërë zëri i Dantes, Homerit, Gëtes. Me punën e tij u bë ndërgjegje e një kombi të vogël që kërkonte dritën e gjuhës, duke i dhënë shqipes autoritetin e njohjes dhe përmasën e një gjuhe që mund të mbajë mbi supe monumentet e njerëzimit.
Në vitin 1985, diktatura heshti përkthimet e tij. Por pas gati 40 vjetësh, “Komedia hyjnore” dhe “Fausti” u ribotuan si dëshmi se koha nuk mund të shuajë dot atë që është e përjetshme.

Kur u nda nga jeta, në moshën 92-vjeçare, nuk iku vetëm një njeri, por një udhërrëfyes. Ai na la testament një rrugë të ndritur: udhën drejt dritës, së vërtetës, jetës dhe dijes. Një shkrimtar e pyeti dikur: “Po sikur të ringjallej Dante, mjeshtër, ç’do të thoshte?”
Me buzëqeshjen e tij të përulur, Pashko Gjeçi u përgjigj: “Ndoshta do të flisnim për gjëra që unë nuk munda t’i bëja më mirë.”

Kjo ishte madhështia e tij: dashuria për gjuhën, ndërgjegjja e përkthyesit, modesti e një mjeshtri që i dha shqipes pamjen e përjetësisë. Kujtimi i tij do të mbetet i gjallë në nxënës, miq, shkrimtarë e kolegë, në vetë ndërgjegjen e kombit.
Me të drejtë, dikur At Gjergj Fishta tha për të: “Ajo grimca atje paska shkruar gjithë këtë artikull!”

Me vdekjen nuk shuhen të gjithë. Ndër të pavdekshmit është edhe ai, shkodrani i urtë, përkthyesi që i fali shqipes zërin e Dantes. Hija e tij lëviz ende në ajrin e gjuhës sonë, në tingullin e fjalëve që ai ngjizi, si dritë e qiririt që nuk shuhet, por e tregon udhën.