Prof. Wilfried Fiedler, albanologu gjerman që i blatoi jetën shërbimit të gjuhës dhe kulturës shqipe

Nga Albert Vataj

Në peizazhin e albanologjisë moderne, disa figura ngrihen mbi kohën e tyre, duke mbetur si yje udhërrëfyes në kujtesën shkencore e kulturore të shqiptarëve. Një prej tyre është pa dyshim Prof. Wilfried Fiedler, dijetari gjerman që për më shumë se gjashtë dekada ia kushtoi jetën studimit, mbrojtjes dhe promovimit të gjuhës e kulturës shqipe. Larg çdo zhurme, me përkushtim të qetë e me një fisnikëri të natyrshme, ai u bë një urë lidhëse mes botës shqiptare dhe hapësirës akademike gjermane, duke fituar respektin e kolegëve dhe dashurinë e shqiptarëve.

Më 11 shtator 2019, në moshën 86-vjeçare, u shua jeta e tij, por jo drita e veprës së mbetur pas. Sot, në përvjetorin e gjashtë të ndarjes nga jeta, e kujtojmë jo vetëm si një dijetar të shquar, por edhe si një mik të vërtetë të Shqipërisë.

Prof. Fiedler lindi më 7 maj 1933 në Limbach-Oberfrohna të Saksonisë. Formimi i tij akademik nisi në Universitetin Humboldt të Berlinit (1951–1955), ku studioi sllavistikë dhe filologji të Europës Lindore e Juglindore. Qysh atëherë do të fillonte një rrugëtim i gjatë që do ta lidhte përgjithmonë me gjuhën shqipe.

Që në vitin 1955, u punësua si bashkëpunëtor shkencor në Akademinë e Shkencave të RDGJ-së, duke u marrë me studime të folklorit dhe gjuhësisë. Vizita e tij e parë në Shqipëri, në vitin 1957, ishte një pikë kthese: si pjesë e një ekspedite gjermano-shqiptare për mbledhjen e këngëve popullore, ai u njoh nga afër me thesarin e folklorit shqiptar. Ky udhëtim dha frytin e vet në botimin e vëllimit “Këngë çame” (1965), një dëshmi e hershme e pasionit të tij për pasurinë shpirtërore të popullit shqiptar.

Dy vite më vonë, në 1959, Fiedler u rikthye në Shqipëri për hulumtime gjuhësore, duke mbledhur materiale për disertacionin e tij mbi formimin e shumësit në gjuhën shqipe, një temë që do ta shoqëronte gjatë gjithë karrierës. Po atë vit, ai nisi të jepte mësim në Universitetin Humboldt për gjuhën, letërsinë dhe folklorin shqiptar, duke përgatitur breza të rinj studiuesish gjermanë për t’u përballur me një gjuhë të rrallë e të lashtë.

Kontributi i Prof. Fiedler është i gjerë e i shumëfishtë. Disa prej veprave të tij më përfaqësuese janë:
“Albanische Grammatik” (1988) – një gramatikë e plotë e shqipes, shkruar së bashku me Oda Buchholz, e cila mbetet referencë e domosdoshme në studimet albanologjike.
“Das albanische Verbalsystem in der Sprache des Gjon Buzuku” (2004) – një analizë monumentale mbi sistemin foljor të shqipes së shek. XVI, duke ndriçuar gjuhën e veprës së parë të shkruar shqip.
“Formimi i shumësit të gjuhës shqipe” (2010) – monografia më e plotë e shkruar ndonjëherë mbi këtë temë.
“Gramatika e krahasuar e gjuhëve të Ballkanit” (2018) – një vepër madhore prej 826 faqesh, pjesë e një projekti ambicioz për ballkanologjinë.
Përveç punimeve shkencore, Fiedler dha një kontribut të çmuar edhe në përkthimin e letërsisë shqipe në gjermanisht, duke i sjellë lexuesit europian veprat e Ismail Kadaresë (Gjenerali i ushtrisë së vdekur), poezitë e Martin Camajt dhe Ali Podrimjes, e duke e bërë kështu shqipen të dëgjohet dhe të kuptohet edhe përtej kufijve të saj.

Në karrierën e tij të gjatë, Fiedler mbajti detyra të rëndësishme: për dy dekada drejtoi sektorin e ballkanologjisë në Institutin Qendror të Gjuhësisë në Berlin (1968–1988); më pas u bë profesor i albanologjisë në Universitetin Ludwig Maximilian të Mynihut (1989–1998), ku pasoi Martin Camajn, duke e mbajtur gjallë shkollën e albanologjisë gjermane. Deri në vitin 2018, ai shërbeu si lektor në Universitetin e Jenës, pa u lodhur kurrë së mësuari e së mësuari të tjerët.

Institucionet shqiptare e nderuan, duke e zgjedhur anëtar të jashtëm të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës (1991) dhe të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (2006). Por më shumë se titujt e nderimet, ajo që e bëri të paharrueshëm ishte modestia e tij, gatishmëria për të ndarë dijen dhe dashuria e sinqertë për kulturën shqiptare.

Prof. Wilfried Fiedler nuk ishte thjesht një studiues i gjuhës shqipe: ai ishte një ndërtues urash mes kulturave, një promotor i dijes dhe një misionar i albanologjisë. Në të gjejmë figurën e dijetarit të përkushtuar, por edhe të njeriut me shpirt të butë, që e deshi Shqipërinë jo për hir të një projekti shkencor, por si një atdhe të dytë.

Sot, kur e kujtojmë, e bëjmë me bindjen se thesari i dijes që ai la pas nuk njeh mort. Ai rron në librat e tij, në përkthimet e tij, në studentët që frymëzoi dhe në kujtimet e të gjithë atyre që patën fatin ta njohin.

Prof. Wilfried Fiedler mbetet një dëshmi e gjallë se si një jetë e tërë, kur vihet në shërbim të dijes dhe të së bukurës, bëhet pjesë e pavdekësisë.