Turizmit në Shqipëri në  vitet  dyzet?

Gëzim Llojdia/Franco Tagliarini  te “Shqipëria turistike”  sjell përvojën e turizmit shqiptarë në vitet 1939-43,kohë nëtë cilën vendi ishte i pushtuar nga fashizmi.( Raporti i mbajtur në Geographical Society italian, Romë, 4 qershor 2014).Periudha në shqyrtim  vitet 1939-1943, thotë Tagliarini  kam,dokumente  interesante nga  ati im, një zyrtar i Ministrisë së Kulturës Popullore, ishte caktuar  deri në korrik të vitit 1939, në Kryesinë e  Këshillit Mbretëria e Shqipërisë me funksionet për Turizmin shqiptar.Qëllimi i zyrës së tij në Tiranë ishte në zhvillimin e turizmit.Natyrisht për fat të keq kishte ndodhur, për shkak të ngjarjeve të mos të ketë qenë gjendja e luftës  me siguri në Shqipëri do kishte  një rrjedhë të rëndësishme të turistëve jo vetëm nga Italia, por edhe nga Evropa.Ajo që duhet të theksohet se  në ato vite  turizmi në Shqipëri  krejtësisht i mungonin dhe akomodimi objektet e pamjaftueshme dhe të papërshtatshme.Masat e para legjislative për industrinë e turizmit.Kam marrë disa të dhëna nga një artikull gazette,  shprehet autori dhe kuptohet, që Tagliarini i  referohet gazetes fashiste me po atë titull “Fazhismi” të datës 30 shtator 1939:”Situata aktuale në unazë  Tiranë është për të ardhur keq  për hotelet dhe i bën thirrje autoriteteve publike me qëllim që të urdhërojë mbylljen e menjëhershme të atyre që u mungojnë kushtet më elementare higjienike.”Në këtë artikull Drejtoria e Turizmi u përgjigj duke shpjeguar se çfarë ishte bërë në disa muaj nga korriku deri në shtator të vitit 1939, kohë në të cilën vendi ishte i pushtuar : ” përgatitjes së mikpritjes  kushtet, me promotevet çdo gjë të mundshme për përmirësimin  në  shëndetësor  për hotele,t  kapërcimi  i vështirësive dhe për të vendosur standardet për ndërtimin e ri”.E rëndësishme  shqyrton  Franco Tagliarini   ishte  organizata e hotel- turistike në Shqipëri institucioni në vitet  1940 dell’E.T.A. (Ente Hotel Tourist Albania) ajo ka realizuar një marrëveshje bashkëpunimi  financiar me qeverinë shqiptare, me Ministrinë e  Financave dhe Kulturës Popullore të Qeverisë Italiane.Në mënyrë të veçantë në mes të detyrave për “Entel ishte për të ndërtuar një hotel të madh në  Tiranë  për funksionin e veçantë politik,menjëherë filloi  transformimin  e   hoteleve  në Durrës, Tiranë, Gjirokastër, Berat, shpesh në bashkëpunim me lokalet në Shkodër, Vlorë dhe Korcë.Iniciativat janë dhënë edhe në Kosovë, në fushën e turizmit .Pa dyshim, më shumë përpjekje  ishte ndërtimi i hotel Dajtit  në Tiranë, i cili mund të rritë punën  në Shqipëri gjatë periudhës së pranisë italiane.Ky hotel  me një funksion kryesor i përfaqësimit  kishte lindur shpejt  pavarësisht vështirësitë, që ka pasur gjatë luftës,  vazhdoi të jetë hoteli më i mirë në Tiranë gjatë viteve të regjimit komunist , i rezervuar për personalitete dhe të ftuar.Së fundi Drejtoria e institucionit të  Turizmit – për përmirësimin e akomodimit turistik dhe formimin e  një kategori të specializuar për  hotele në Shqipëri.Kohëzgjatja e kurseve ishte planifikuar katër muaj dhe programi ishte  një prej më të mirë të shkollës italiane profesionale.Shpejt u kuptua se domosdoshmëria e shtypit  për të rritur ndërgjegjësimin e turistëve,kështu gazetarët italianë u ftuan për të vizituar fshatrat  dhe shërbimet për ti shfaqur ato  në gazetat italiane dhe revistat.Libri i Indro Montanelli :”Albania. Një dhe një mijë,”,  mbledh shënimet e  udhëtimit të tij në Shqipëri, botuar në vitin 1939, ai ishte shumë i sukseshëm  dhe është shumë i rrallë.”Illustrated Time,” publikoi një speciale “Udhëtim përmes  Shqipërisë”, më shumë se 50 faqet e gazetarit  Lamberti Sorrentino në shtresën e 21 dhjetorit 1939 ilustruar  me luks dhe i dha hapësirë të mjaftueshme për të gjitha aspektet e vendit .Si pjesë e shumte e punës  me Nr 546 e 7 dhjetorit 1940, publikuar në Tiranë në “Fletoren Zyrtare dhe Mbretërisë Shqiptare “(Ditari nëpunësve zyrtare e Mbretërisë Shqiptare) dhe nr 192 të 19 dhjetorit të ardhshëm, është kostuar “Distaptur” Institucioni Editorial. Me karakterin e propagandës politike, turizmit social, ekonomik dhe, duke përfshirë kartolina ilustrues  . Në fakt, situata e tregut në kartolina me foto në Shqipëri.Lidhur me rolin e entit botues  “Distaptur”, autori  thotë: babai im ishte , Tiranë dhe ka operuar në kuadër të DG Press, propaganda dhe Turizmit .Gjatë viteve 1940-1943 Agjencia luajtur një të rëndësishëm në  aktivitete duke botuar disa libra.Ne kujtojmë,shkruan  ndër të tjera Franco Tagliarini  , vëllimi i Piero Ghiglione :”Maleve të Shqipërisë” (Tiranë 1941  studimi i parë i gjeografisë në vargmalin  malor të Shqipërisë), me një shtojcë që përmban një raport mbi alpinistët shqiptarë.Ne përmendin, në mesin e publikimeve të tjera  të këtij Ente, vëllimi i muzikantit dhe kompozitorit shqiptar Pjetër Dungu.”Lyra Shqiptare” titruar në gjuhën shqipe .Kange Popullore te mbledhuna nën kujdesin e Radio Tiranes, botuar në vitin 1940.Vëllimi është i pari publikuar në Shqipëri me  mbledhjen e këngëve popullore në shqiptare. Libri – i cili përmban 50 këngë popullore me rezultatet e tyre mban një prezantim dhe një parathënien në gjuhën shqipe me përkthim italisht, ndërsa teksti janë në gjuhën shqipe me titullin në italisht.Autori, Pjetër Dungu, i lindur në vitin 1908, ishte një student i Martin Gjokës   ka luajtur oboe duke studiuar piano dhe harmoni.Në vitet tridhjetë ai kishte një reputacion të konsiderueshëm  autor  këngëve popullore. Në vitin 1942 ai i shoqëruar në piano  nga tenori Kristaq Antoniu për regjistrimin e tetë këngëve popullore për Columbia.Por mishërimi më i rëndësishëm i”Distaptur”, shkruan Franco Tagliarini ,ishte botimi   në dy edicionet shqiptare dhe italiane i revistës mujore “Drini”, me nëntitull “Buletini mujor i turizmit shqiptar”,  themeluar dhe drejtuar nga babai im.

Revista “Drini”, organi zyrtar i DGSPT, ishte i pari për të futur Shqipërinë në të gjitha aspektet e saj në Evropë dhe për të nxitur zhvillimin e turizmit në vend.”Drini” kishte si argumente  të gjeografisë, arkeologjisë, historisë, vepra artizanale , folklorit, peshkimi, florës, ngjitje malore.Revista  nga 1940 në 1943 – ishte i bazuar në Tiranë, dhe kryeredaktori ishte Shender Shkupi.Aty bashkëpunuan,me kalimin e viteve një numër studiuesish, profesorë universiteti, gazetarë dhe fetare shqiptare dhe italian. Në mesin përmendur Gjergj Bubani, At Zef Harapi, Ernest Koliqi, Skifter Konica, Perikli Mborja, Petraq Pepo, Stefan Shundi etj midis italianeve bashkëpunëtorëve: Antonio Baldacci, Luigi Baldini,Fernando Bernardini, Gianni Botta,Sandro Brunori, Piero Costa, Daisy De Fornari, IGINO Epicoco, Piero Ghiglione, Enrico Giansanti, Adriano Great, Emiliano Guidotti, Mario Lariccia, Enrico Lombardi, Nicola Lo Russo. Attoma Mazzoni Leandro, InDro Montanelli, Sestillio Montanelli, Marco Morosini, Sandro Pichi , Santurini Luigi, Alessandro Serra, Pellegrino Claudio Sestieri, Giuseppe Valentini,Paolo Veronese.

Çdo çështje e artikujve  kishte si temë historinë shqiptare, artet, vendet turistike, veçanërisht artikuj mbi Alpet shqiptare, arkeologji, florën lokale dhe gjithashtu mbi  kolonitë shqiptare në Itali.Suksesi i revistës ishte më e lehtë me  përfshirjen e bashkëpunëtorëve prestigjioze: si i madh albanolog  At Giuseppe Valentini, alpinisti famshme Piero Ghiglione, ekspertë dhe gjeografët Antonio Baldacc,i Pellegrino Sestieri, i madhi poet Adriano, Indro Montanelli, i famshëm shkrimtari Ernest Koliqi, dhe figura të tjera të rëndësishme.Gjeografi Antonio Baldacci, në artikullin e tij, në një park kombëtar në Shqipëri, botuar në “Drini”,1 nëntor 1942, konsiderohet e rëndësishme për të mbrojtur territorin natyral, duke bërë thirrje për krijimin e një parku kombëtar shqiptar. Enti nisi  çështja e disa serve i të kartave foto në të dy ngjyra të  zezë dhe të bardhë.20 kartolina të  publikuara nga Enti Turismit  në vitin 1940. Luigi Xhura është autori i subjekteve  të  pikturuar  në gjinin e peizazhit: Gjirokastra, Himarë, Korçë, Krujë, Shkodër, Tiranë dhe Vlorë, ndërsa kostumet  e Fedil Pullumi ishin tipike të Dibrës dhe të alpeve shqipe.Luigi Fife, piktor dhe grafist kishte studiuar në shkollën e mesme të artit të Akademisë Brera, ai shkoi në Romë, deri në vitin 1943  në funksionet e “drejtimet e artit.Fadil Pullumi ishte i njohur nga Drejtoria e Turizmit, duke pasur nga viti 1931 studimet e tij në Itali në Akademinë e Arteve të Bukura në Rom, atij u dha një medalje ari (në vitin 1939) për merita artistike .