“Marrëdhëniet janë ndoshta përvojat tona më të mëdha të të mësuarit,” tha një grua e mençur njëherë , duke i bërë jehonë deklaratës së paharrueshme të Rilke se dashuria është “ndoshta më e vështira nga të gjitha detyrat tona… puna për të cilën të gjitha punët e tjera nuk janë veçse përgatitje”. Kur biem në dashuri, na kërkohet të ngrihemi në këtë detyrë – një tërheqje polarizuese që shtrin psikikën në drejtime të kundërta ndërsa dëshirojmë dorëzimin dhe sigurinë në masë të barabartë.
Shqetësimi i kësaj tërheqjeje të egër dydrejtimëshe është ajo që 29-vjeçari Franz Kafka artikuloi në një letër të bukur dhe zemërthyese për Felice Bauer, të cilën shkrimtari i ri e kishte takuar në shtëpinë e mikut dhe të ardhmes së tij, biografi Max Brod në gusht të vitit 1912.
Franz i ri dhe Felice filluan menjëherë një korrespondencë me intensitet të përshkallëzuar, me Kafkën të acaruar shpesh mbi përgjigjen e rrallë dhe romantike të pamjaftueshme të të dashurit të saj. Gjatë pesë viteve të marrëdhënies së tyre të turbullt, kryesisht epistolar, ata u fejuan dy herë, edhe pse u takuan personalisht vetëm disa herë. Gjatë asaj periudhe, Kafka prodhoi veprën e tij më domethënëse, duke përfshirë Metamorfozën. Pesëqind nga letrat e tij mbijetuan dhe u botuan pas vdekjes në Letrat për Felice, jashtëzakonisht shpërblyese dhe eksploruese të shpirtit njerëzor, pikërisht atëherë kur ai vihet në sprovën ngadhënjyese të fitojë mbi çdo pengim edhe ndaj vetvetes..
LETRA
Zonja Felice!
Tani do t’ju kërkoj një favor që tingëllon mjaft i çmendur dhe që duhet ta konsideroja si të tillë, nëse unë do të merrja letrën. Është gjithashtu testi më i madh që mund t’i vihet edhe njeriu më i sjellshëm. Epo, kjo është ajo:
Më shkruani vetëm një herë në javë, që letra juaj të arrijë të dielën – sepse letrat tuaja të përditshme nuk mund t’i duroj, nuk mund t’i duroj. Për shembull, unë i përgjigjem njërës prej letrave tuaja, pastaj shtrihem në shtrat me qetësi të dukshme, por zemra ime rreh në të gjithë trupin tim dhe është e vetëdijshme vetëm për ju. Unë të përkas ty; në të vërtetë nuk ka asnjë mënyrë tjetër për ta shprehur atë, dhe kjo nuk është mjaft e fortë. Por pikërisht për këtë arsye, nuk dua të di se çfarë ke veshur; më ngatërron aq shumë sa nuk mund të merrem me jetën; dhe kjo është arsyeja pse unë nuk dua të di se ju jeni e dashur për mua. Nëse do ta bëja, si do të mundem, se jam budalla, të vazhdoj të ulem në zyrën time ose këtu në shtëpi, në vend që të hidhem në një tren me sytë mbyllur dhe t’i hap vetëm kur jam me ty?
Oh, ka një arsye trishtues, të trishtueshme për të mos e bërë këtë. Për ta thënë shkurt: shëndeti im është mjaft i mirë vetëm për veten time, jo mjaftueshëm për martesë, e lëre më për atësinë. Megjithatë, kur lexova letrën tuaj, ndjej se mund të anashkaloj edhe atë që nuk mund të anashkalohet.
Sikur ta kisha dërguar me postë letrën e së shtunës, në të cilën ju lutesha të mos më shkruanit më kurrë dhe në të cilën dhashë një premtim të ngjashëm.
O Zot, çfarë më pengoi të dërgoja atë letër?
Gjithçka do të ishte mirë. Por a është e mundur një zgjidhje paqësore tani?
A do të na ndihmonte nëse i shkruanim njëri-tjetrit vetëm një herë në javë?
Jo, nëse vuajtja ime mund të kurohej me mjete të tilla, nuk do të ishte serioze. Dhe tashmë e parashikoj që nuk do të duroj dot as letrat e së dielës. Dhe kështu, për të kompensuar mundësinë e humbur të së shtunës, ju pyes se çfarë energjie më mbetet në fund të kësaj letre…
Nëse e vlerësojmë jetën tonë, le t’i braktisim të gjitha… Unë jam përgjithmonë i lidhur me veten time, yti jam dhe kjo është ajo me të cilën duhet të përpiqem të jetoj. Përfundon letra.
Natyrisht, gjithëkjo përpëliste në një det të stuhishëm, ka kuptim që një njeri që e lidhi kënaqësinë me dhimbjen, askund nuk është më qartë dhe më i vërtetë se në proklamatën e tij të famshme se “një libër duhet të jetë sëpata për detin e ngrirë brenda nesh”. Ta përjetojë dashurinë si të ngazëllyer dhe të ankthshme. Por paradoksi i dashurisë është ndoshta i njëjtë me atë të artit, të cilin Jeanette Winterson e quajti me aq elegante “paradoksi i dorëzimit aktiv” – në mënyrë që secili të na transformojë, duhet ta lëmë atë të na kthejë nga brenda nesh. Kjo është ajo që Rilke e quajti pretendimin e madh kërkues të dashurisë, dhe në atë pretendim qëndron shpërblimi i saj përfundimtar.
Përgatiti: Albert Vataj
