Me gjuhën e fakteve dhe shifrave, Shqipëria deri më 2035, një komb që plaket dhe një vend që zbrazet
Shqipëria e nisi vitin 2025 me një popullsi gjithnjë e më të plakur dhe me valë të përshpejtuara emigrimi. Sipas të dhënave të fundit të INSTAT, mosha mediane e popullsisë është rritur me 0.8 vjet brenda një viti, duke arritur në 44.3 vjeç, ndërkohë që emigracioni neto rezulton negativ me rreth -29 mijë persona. Nga 12 qarqet e vendit, vetëm Tirana ka ruajtur rritje të popullsisë, ndërsa Shkodra ka shënuar rënien më të ndjeshme.
Nëse kjo dinamikë nuk ndryshon – me shtim të lindjeve dhe frenim të emigrimit – Shqipëria rrezikon të zbresë nën kufirin e 2 milionë banorëve përpara vitit 2035.
Të dhënat e 1 janarit 2025 tregojnë se në vend jetojnë rreth 2.36 milionë banorë, një rënie prej 1.8% nga regjistrimi i fundit zyrtar më 2023. Kjo tkurrje prej mbi 27–30 mijë banorësh në vit, kryesisht nga shtresat më të reja të popullsisë, po e thellon krizën demografike dhe po kufizon gjithnjë e më shumë hapësirën për zgjidhje.
Migracioni neto negativ gjatë vitit 2024 është pothuajse dyfishuar krahasuar me një vit më parë, nga -13.761 në -28.800 persona. Ky eksod ka prekur veçanërisht të rinjtë dhe familjet e reja, duke ndikuar jo vetëm në numrin total të popullsisë, por edhe në përbërjen strukturore të saj.
Një tjetër faktor shqetësues është niveli shumë i ulët i lindshmërisë. Me vetëm 1.3 lindje për grua, Shqipëria ka hyrë në një cikël të gjatë rënieje natyrore të popullsisë. Kjo ka sjellë një ulje të lehtë në raportin e varësisë së të rinjve (nga 23.9% në 2024 në 23.8% në 2025), ndërsa raporti i varësisë së të moshuarve është rritur me 2.2 pikë përqindje brenda dy vitesh.
Mosha mediane e BE-së është 44.7 vjeç, ndërsa Shqipëria është vetëm 0.4 vjet më e re, duke e renditur mes vendeve më të plakura në Europë dhe rajon.
Pasojat e para dhe sfidat që vijnë
Këto ndryshime tashmë kanë filluar të japin efektet e tyre. Numri i të rinjve që hyjnë në tregun e punës po bie ndjeshëm, ndërsa pensionistët rriten në mënyrë të qëndrueshme. Shkollat në shumë zona përballen me mbyllje për shkak të mungesës së nxënësve. Administrata publike dhe tregu i punës ndjejnë mungesën e burimeve njerëzore të reja dhe të kualifikuara.
Ekspertët paralajmërojnë se pa reforma të thella, këto ndryshime do të përbëjnë rrezik serioz për funksionimin e sistemit të pensioneve, kujdesit shëndetësor dhe vetë ekonomisë.
Sipas ekonomistit Ilir Gëdeshi, është e domosdoshme të ndërmerren politika urgjente për të frenuar emigracionin dhe për të nxitur lindshmërinë. Sipas tij, çdo brez i ri që hyn në ciklin e jetës do të jetë 40% më i vogël se ai që del në pension, një disproporcion që rrezikon vetë ekzistencën e sistemit social.
Ekonomia përballë sfidës së plakjes
Emigracioni i përqendruar në moshat e reja ka reduktuar ndjeshëm kapitalin njerëzor – një faktor kyç për produktivitetin dhe rritjen. Largohen të rinjtë, shpesh të arsimuar dhe me aftësi gjuhësore, ndërsa vendi përballet me barrën në rritje të shpenzimeve për pensione dhe shëndetësi.
Jetëgjatësia në Shqipëri është rritur: 80.9 vjeç për gratë dhe 75.3 vjeç për burrat, çka rrit presionin financiar në një sistem që tashmë shpenzon vetëm 34% të mesatares së BE-së për banorë.
Ndërkohë, ekonomia nuk po ecën me ritmin e duhur. Rritja ekonomike mesatare gjatë periudhës 2015–2024 ka qenë vetëm 3.5% në vit – shumë larg nivelit minimal prej 5% që rekomandojnë institucione ndërkombëtare si FMN për të përballuar barrën demografike.
Struktura e ekonomisë dominohet nga sektorë me produktivitet të ulët si bujqësia, ndërtimi, fasoneria dhe turizmi sezonal. Tregu i punës dhe financat publike janë gjithnjë e më shumë nën presion. Varësia e të moshuarve ndaj forcës së punës rritet me 1 pikë përqindjeje në vit, ndërsa skema e pensioneve ka nevojë për financim shtesë prej 0.2% të PBB-së çdo vit.
Çfarë mund të bëhet?
Për të përballuar efektet e plakjes, vendi duhet të investojë urgjentisht në forcimin e kapitalit njerëzor që ka mbetur: dixhitalizim, automatizim, kërkim dhe zhvillim në sektorët e agro-përpunimit, si dhe në krijimin e një mjedisi të favorshëm për kthimin e diasporës.
Në mungesë të ndryshimeve strukturore, deficiti i ISSH-së do të dyfishohet brenda dhjetë viteve. Pa zgjerimin e bazës tatimore, tërheqjen e kapitalit njerëzor dhe modernizimin e sektorëve kryesorë, hendeku mes moshës dhe mirëqenies ekonomike do të zgjerohet më tej, duke e ekspozuar vendin ndaj një krize të qëndrueshmërisë.
Sot, Shqipëria është në një pikë kthese. Me një popullsi gjithnjë e më të moshuar, me varësi më të lartë ekonomike dhe një bilanc negativ të migracionit, vendi ndodhet përballë një sfide ekzistenciale. Nëse nuk ndërmerren masa të menjëhershme e të guximshme, dekada që vjen do të jetë më e ashpra për qëndrueshmërinë e shtetit social dhe ekonomik shqiptar.
