Për herë të parë, në Tiranë mbërriti më 15 nëntor një delegacion i nivelit më të lartë të Azerbajxhanit. “Vizita e Presidentit Ilham Aliyev në Shqipëri është vërtet e para në historinë e marrëdhënieve dypalëshe mes dy vendeve, por u bë e jashtëzakonshme pasi nuk ishte thjesht protokollare, reciproke, por hapi një faqe të re në marrëdhëniet dypalëshe nëpërmjet marrëveshjet specifike të arritura. Madje vendimi i marrë nga (Milli Meclis) Parlamenti i Azerbajxhanit për të hapur një ambasadë në Shqipëri tre ditë pas vizitës se Presidentit Aliyev, është një tjetër dëshmi e synimeve serioze të Bakut për zhvillimin e një bashkëpunimi afatgjatë dhe me përfitim reciprok me Shqipërinë”, thotë ambasadori i Azerbajxhanit në Shqipëri, Anar HUSEYNOV në një intervistë për Argumentum.al
Intervistoi: Marjana Doda
I nderuar Ambasador, së pari ju falendëroj për mundësinë për të zhvilluar këtë intervistë ekskluzive pas vizitës zyrtare të delegacionit të nivelit të lartë nga Azerbajxhani në Tiranë më 15 Nëntor. Vizita e Presidentit Ilham Aliyev është cilësuar si një vizitë historike, duke qenë hera e parë që Tiranën e viziton një President nga Azerbajxhani. Një vizitë që shënon një pikë të rëndësishme të marrëdhënies dypalëshe Shqipëri-Azerbajxhan. Mund të na përmendi konkretisht disa nga pikat më të rendësishme të kësaj vizite në Shqipëri ?
Fillimisht, dëshiroj t’ju falënderoj për këtë mundësi që të ndaj mendimet e mia mbi rezultatin e vizitës shtetërore të Presidentit Aliyev në Shqipëri si dhe zhvillimet e fundit në rajonin tonë. Kjo vizitë është vërtet e para në historinë e marrëdhënieve tona dypalëshe, por u bë e jashtëzakonshme pasi nuk ishte thjesht protokollare, reciproke, por hapi një faqe të re në marrëdhëniet tona përmes marrëveshjeve specifike të arritura.
Midis tyre, fillimisht do të shënoja vendimin e marrë nga Milli Meclis (Parlamenti) i Azerbajxhanit për të hapur një ambasadë në Shqipëri tashmë në ditën e tretë pas vizitës. Ky vendim është një tjetër dëshmi e synimeve serioze të Bakut për zhvillimin e një bashkëpunimi afatgjatë dhe me përfitim reciprok me Shqipërinë.
Në përgjithësi, marrëveshjet e arritura mund të ndahen në ato afatshkurtra dhe afatmesme për sa i përket periudhës së zbatimit të tyre. Pra, tashmë vitin e ardhshëm, në vitin e 30-vjetorit të vendosjes së marrëdhënieve diplomatike mes vendeve tona, planifikojmë të zhvillojmë një sërë takimesh për të diskutuar mundësitë e avancimit të bashkëpunimit në sferën politike, ekonomike dhe humanitare.
Një theks i madh i kushtohet edhe ndërveprimit kulturor, në veçanti, në vitin 2023 pritet të mbahet në Tiranë Java e kulturës Azerbajxhaniane. Të dyja palët synojnë gjithashtu të forcojnë kuadrin tonë ligjor të bashkëpunimit. Për sa i përket perspektivës afatmesme, do të vazhdojmë me bisedime të drejtpërdrejta për mundësitë e ndërsjella të investimeve në fushat me interes të përbashkët.
Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Azerbajxhanit si politikisht dhe ekonomikisht duket se po marrin një hov të ri. Përveç fushës së energjisë dhe gazit, a do të kemi investime dhe bashkëpunime mes kompanive të Azerbajxhanit dhe të Shqipërisë edhe në fusha të tjera të ekonomisë si në sektorin e turizmit dhe jo vetëm?
Siç e theksova më lart, çështja e investimeve të ndërsjella është me interes të madh për të dyja palët. Jemi pro investimeve në Shqipëri dhe kryesisht në fushën e infrastrukturës energjetike. Duke pasur parasysh rritjen e shpejtë të numrit të turistëve që vijnë në vendin tuaj vitet e fundit, mendoj se investimet në infrastrukturën turistike mund të diskutohen edhe në kuadrin e formatit përkatës të ndërveprimeve të ardhshme. Besoj se krahas atraktivitetit komercial të kësaj zone, shkëmbimi i flukseve turistike mund të kontribuojë jashtëzakonisht shumë në kontaktet mes njerëzve mes vendeve tona.
Gazsjellësi Trans Adriatik (TAP) është një nga investimet e huaja më të rëndësishme në Shqipëri, mbi te gjitha për rëndësinë strategjike që i jep vendit, megjithatë ne nuk kemi Infrastrukture për gazifikimin e vendit. A mundet Shqipëria që nga një vend tranzit në kuadër të TAP-it, të kthehet edhe në një vend përfitues i gazit natyror Azerbajxhanas?
Unë besoj se Shqipëria mund të bëhet një përfituese e gazit natyror të Azerbajxhanit, por siç e keni vënë re vetë, mungesa e infrastrukturës së përshtatshme e ndërlikon çështjen. Prandaj, Baku dëshiron të diskutojë mundësinë e investimit në infrastrukturën e gazit të Shqipërisë dhe fillimisht të fillojë me një zonë të veçante. Nëse investimi është i suksesshëm, shtrirja e tij mund të rritet.
Z. Ambasador, në vazhdën e luftës Rusi-Ukrainë dhe përballë kërcënimit të krizes energjitike, ka ripërtërirë interesin për Kaukazin si burime potenciale të energjisë duke u bëre kështu një alternativë e rëndësishme ndaj Rusisë për naftë dhe gaz. Por a rrezikohen marrëdhëniet ndërmjet Rusisë dhe Azerbajxhanit në sajë të këtij zhvillimi?
Nëse e keni fjalën për Azerbajxhanin duke iu referuar Kaukazit, atëherë do të thoja që vëllimet tona të eksporteve të naftës dhe gazit nuk janë të krahasueshme me ato të Rusisë dhe ne nuk kemi qenë kurrë konkurrentë në tregjet evropiane. Edhe pse në dekadat e fundit shumica e iniciativave tona rajonale dhe ndërrajonale në fushën e energjisë janë përballur me rezistencë të caktuar, por së bashku me partnerët ndërkombëtarë kemi arritur t’i zbatojmë.
Një Memorandum Mirëkuptimi për Partneritetin Strategjik në fushën e energjisë midis Republikës së Azerbajxhanit dhe Bashkimit Evropian është nënshkruar midis Azerbajxhanit dhe BE-së në Korrik të këtij viti. Cfarë përmban konkretisht ky memorandum?
Më 18 korrik 2022, Presidenti Aliyev dhe Znj. Ursula von der Leyen, Presidente e Komisionit të BE-së, nënshkruan një Memorandum të ri Mirëkuptimi për një Partneritet Strategjik në fushën e Energjisë. Ky Memorandum u bë një moment historik i ri në marrëdhëniet tona me BE-në dhe përfshin një angazhim për të dyfishuar kapacitetin e Korridorit Jugor të Gazit për të ofruar të paktën 20 miliardë metra kub në tregjet evropiane çdo vit deri në vitin 2027.
Kjo do të kontribuojë në objektivat e diversifikimit të BE-së. Azerbajxhani tashmë po rrit dërgesat e gazit natyror në BE, nga 8.1 bcm në 2021 në 12 bcm që pritet në 2022. BE dhe Azerbajxhani ndajnë gjithashtu ambicien për të përshpejtuar zhvillimin dhe vendosjen e kapaciteteve të prodhimit dhe transmetimit të energjisë së rinovueshme për të korrur plotësisht sinergjitë midis tranzicionit të energjisë së pastër të BE-së dhe potencialit të fuqishëm të pashfrytëzuar të energjisë së rinovueshme të Azerbajxhanit, veçanërisht në sektorin e energjisë në det të hapur.
Të dy palët pranojnë gjithashtu rëndësinë e zotimit Global për Metanin dhe pranojnë se bërja e zinxhirit të furnizimit me gaz natyror sa më efikas, miqësor ndaj mjedisit dhe klimës është një përgjegjësi kolektive.
Memorandumi i Mirëkuptimit mbështet krijimin e skemave për grumbullimin e gazit natyror që përndryshe do të ajrosej, do të ndizej ose do të lëshohej në atmosferë. Pas nënshkrimit të Memorandumit të Mirëkuptimit, palët ranë dakord që të zhvillojnë dialogun energjetik BE-Azerbajxhan në nivel ministror për të diskutuar zbatimin praktik të këtij Memorandumi. Azerbajxhani ka qenë gjithmonë dhe do të mbetet një nga partnerët kyç dhe të besueshëm të BE-së që kontribuon në sigurinë energjetike të Evropës.
Gazi natyror i Azerbajxhanit po i kontribuon sigurisë energjitike të Europës. A është kjo një mundësi që Brukseli dhe Uashingtoni t’i japin përparësi dhe të lartësojnë marrëdhëniet me Bakun?
Mendoj se është më mirë t’ia parashtroni këtë pyetje Brukselit dhe Uashingtonit. Baku është e gatshme të forcojë marrëdhëniet e saj me partnerët e saj perëndimorë bazuar në partneritet të barabartë, interes të ndërsjellë dhe respekt për parimet e së drejtës ndërkombëtare.
Zoti Ambasador kanë kaluar dy vite nga nënshkrimi i deklaratës trepalëshe nga liderët e Armenisë, Azerbajxhanit dhe Rusisë më 9-10 nëntor 2020, por pavarësisht kësaj marrëveshjeje, armpushimi ndërmjet dy vendeve ka qenë i brishte dhe është shkelur disa herë, sikundër ndodhi dhe në shtator të këtij viti. Kush nuk po i përmbahet marrëveshjes dhe pse?
Pas deklaratës trepalëshe të 10 nëntorit, të gjitha përpjekjet e bëra në formate të ndryshme kishin për qëllim kryesisht përmbushjen e paragrafëve të deklaratës së nëntorit 2020, të cilat i shërbejnë qëllimit të normalizimit të marrëdhënieve midis Azerbajxhanit dhe Armenisë. Për fat të keq, Jerevani, në kundërshtim me paragrafin 4 të deklaratës së lartpërmendur, ende mban dhe financon trupat armene në territorin tonë të njohur ndërkombëtarisht, ku janë vendosur përkohësisht “forcat paqeruajtëse të Federatës Ruse”.
Zbatimi i paragrafit 9, i cili thotë “Republika e Armenisë garanton sigurinë e lidhjeve të transportit midis rajoneve perëndimore të Republikës së Azerbajxhanit dhe Republikës Autonome të Nakhchivanit të Azerbajxhanit, me qëllim që të organizohet lëvizja e papenguar e personave, automjeteve dhe ngarkesave në të dy drejtimet. ” po ashtu është vonuar artificialisht, do të thosha për arsye të ndryshme absurde. Paragrafi 7 i referohet personave të zhvendosur brenda vendit dhe refugjatëve që do të zhvendosen në vendet e tyre të origjinës, zbatimi i këtij paragrafi gjithashtu nuk është i mundur jo vetëm për shkak të shkatërrimit të plotë të territoreve të çliruara, por edhe për shkak të kontaminimit të rëndë të saj nga minat nga Armenia.
Gjatë këtyre dy viteve, Armenia, pavarësisht marrëveshjeve të arritura, vazhdon të përpiqet në çdo mënyrë të mundshme t’i rezistojë zbatimit të plotë të angazhimeve të saj. Ekziston vetëm një arsye e kësaj qasjeje – mbajtja e pretendimeve territoriale ndaj Azerbajxhanit. Me fjalë të tjera, Jerevani përpiqet, më vete ose me urdhër të patronëve të tij, të ruajë status quo-në në rajon me shpresën për të fituar kohën. Ajo bën të njëjtin gabim si më parë për gati 30 vjet.
Azerbajxhani në mandatin e tij ka ndjekur politikën e normalizimit të marrëdhënieve me Armeninë bazuar në parimet e së drejtës ndërkombëtare duke përfshirë respektimin e integritetit territorial dhe paprekshmërinë e kufijve të njohur ndërkombëtarisht të të dy vendeve. Pavarësisht agjendës paqësore të Azerbajxhanit të ndërtuar mbi zbatimin e deklaratës përkatëse trepalëshe, të drejtës ndërkombëtare dhe rivendosjes së marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë, Armenia dhe diaspora armene jo vetëm që mashtron qarqet politike dhe shoqëritë e vendeve të ndryshme në realitet në vend, por gjithashtu përpiqet të prishë marrëdhëniet tona dypalëshe me ato vende duke nxitur urrejtje dhe armiqësi ndaj Azerbajxhanit.
Si e shikoni qasjen ndërkombëtare përballë këtij konflikti? A mendoni se është koha që SHBA dhe BE të angazhohen më shumë në konfliktin Armeni-Azerbajxhan duke shkuar kështu drejt një ndërmjetësimi ndërkombëtar për zgjidhjen e tij?
Ndërsa më 10 nëntor 2020 ndërmjetësimi për zbatimin e deklaratës përkatëse trepalëshe dhe normalizimin e marrëdhënieve Azerbajxhano-Armene është përmbushur kryesisht nga Rusia, por që nga fundi i vitit 2021 BE (në nivelin e Presidentit të Këshillit Evropian) dhe nga mesi i këtij viti, në procesin e ndërmjetësimit janë përfshirë edhe SHBA (në nivelin e Sekretarit të Shtetit).
Sot mund të flasim për qëndrimin e përbashkët të Perëndimit, i cili është mjaft racional insistimi për nënshkrimin e marrëveshjes së paqes deri në fund të këtij viti. Fillimisht, Armenia ishte mbështetëse për këtë pozicion, por pas takimit të Samitit të Soçit të 2 nëntorit, siç ndodh gjithmonë, Jerevani përsëri filloi të devijojë nga marrëveshjet e mëparshme duke anuar drejt propozimeve të reja të Kremlinit.
Takimi i ardhshëm trepalësh i Samitit të BE-së, Azerbajxhanit dhe Armenisë është planifikuar të mbahet më 7 dhjetor në Bruksel, por presidenti armen insistoi që presidenti i Francës t’i bashkohet takimit të nivelit të lartë. Autoritetet tona ranë dakord për këtë format të takimit të mbajtur së fundmi në Pragë, por pas zhvillimeve të fundit të njohura, Baku nuk e konsideron më Francën si një ndërmjetëse të drejtë. Pra, presidenti Aliyev duhej të refuzonte takimin e radhës në Bruksel nëse nuk mbetet formati trepalësh. Ne e njohim fqinjin tonë dhe kemi qenë dëshmitarë të këtyre lëvizjeve, hipokrizisë dhe manipulimeve për shumë dekada. Megjithatë, ne shpresojmë se paqja dhe bashkëpunimi i plotë në rajonin tonë do të mbizotërojë së shpejti.
Si e vlersoni qëndrimin e Tiranës zyrtare ndaj integritetit territorial të Azerbajxhanit?
-Tirana ka qenë gjithmonë mbështetëse për integritetin tonë territorial dhe jo vetëm në takimet me dyer të mbyllura, siç bëjnë shumë, por edhe në publik dhe brenda organizatave ndërkombëtare. Ne e vlerësojmë shumë këtë pozicion të Shqipërisë, i cili kontribuon ndjeshëm në zhvillimin e marrëdhënieve tona dypalëshe.
Z. Ambasador, duke qenë se Azerbajxhani është gjithnjë e më i rëndësishëm për stabilitetin afatgjatë të rajonit. Cila është mënyra më e mirë për t’i dhënë fund kësaj lufte destabilizuese dhe për të sjellë një Paqe përfundimtare në Kaukazin e Jugut ?
-Mënyra më e mirë për të sjellë paqen në Kaukazin e Jugut është që të përmbahen nga pretendimet territoriale, të rivendosen marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë dhe të promovojnë bashkëpunimin dypalësh dhe rajonal bazuar në të drejtën ndërkombëtare.
