Gërmimet e varreve të epokës së bronzit, kanë gjetur femra harkëtare me shenja beteje, thotë historiania Bettany Hughes.
Në legjendat greke, Amazonat ishin gra luftëtare të fuqishme dhe të frikshme, që jetonin në skajet e botës së njohur. Herkulit i’u desh të merrte brezin magjik të mbretëreshës Amazonian Hippolyte, në një nga 12 punët e tij dhe Akili vrau një mbretëreshë tjetër, Penthesilea, vetëm për t’u dashuruar me të, ndërsa fytyra e saj e bukur doli nga helmeta e saj.
Këta nomadë kalorës, me hark, të cilët luftuan dhe gjuanin njësoj si burrat, janë mbështjellë prej kohësh me mite, por arkeologët po zbulojnë gjithnjë e më shumë prova që ata vërtet ekzistonin.
Gërmimet e varreve brenda një nekropoli të epokës së bronzit, në Nakhchivan në Azerbajxhan zbuluan se gratë ishin varrosur me armë të tilla si maja shigjetash të mprehta si brisk, një kamë bronzi dhe një topuz, si dhe stoli.
Arkeologët kanë arritur në përfundimin, se ato mund të kenë qenë gra amazona që kanë jetuar 4000 vjet më parë. Këto gra të frikshme ishin të famshme për shoqërinë e tyre pa meshkuj dhe aftësitë e tyre në fushën e betejës, veçanërisht me harqe dhe shigjeta.
Historiania Bettany Hughes tha për Observer se: “Kjo tregon se ka të vërteta pas miteve dhe legjendave të Greqisë së lashtë.”
Ajo tha se, kjo dëshmi ishte edhe më e rëndësishme, kur lidhej me gjetjet e mëparshme. Në vitin 2019, eshtrat e katër luftëtareve femra të varrosura me maja shigjetash dhe shtiza, u gjetën në Rusi dhe, në vitin 2017, arkeologët armenë, zbuluan gjithashtu eshtrat e një gruaje që dukej se kishte vdekur nga lëndimet e betejës, pasi një majë shigjete ishte varrosur në këmbën e saj. Në fillim të viteve 1990, eshtrat e një gruaje të varrosur me një kamë, u gjetën pranë kufirit me Kazakistanin.
Hughes tha: “Një qytetërim nuk përbëhet nga një varr i vetëm. Nëse po flasim për një kulturë që përshkon Kaukazin dhe Stepën, siç thoshin të gjithë të lashtët, padyshim që ju duhen mbetje të tjera.”
Disa nga skeletet zbulojnë se gratë kishin përdorur gjerësisht harqe dhe shigjeta, vuri në dukje Hughes: “Gishtat e tyre janë të shtrembëruar sepse po përdorin aq shumë shigjeta. Ndryshimet në nyjet e gishtave nuk do të ndodhin vetëm nga gjuetia. Kjo është një praktikë e qëndrueshme, e madhe. Ajo që është shumë emocionuese është se shumë nga provat e kockave, po tregojnë gjithashtu prova të qarta të kohës së qëndrueshme të tyre në shalë. Legeni i grave në thelb hapet, sepse kjo tregon se ato kanë kaleruar. Kockat [e tyre] formohen vetëm nga stili i tyre i jetesës.” nënvizon studiuesja.
Ajo vuri në dukje se bizhuteritë përfshijnë gjerdan korneli: “Cornelian është një gur gjysmë i çmuar. E shihni shpesh kur njerëzit janë priftëresha të larta ose perëndesha. Pra, është një shenjë e grave me status – siç janë flokët e lidhura topuz.”
Gjetjet do të zbulohen në një seri të re të Channel 4 në prill, të titulluar Thesaret e Botës së Bettany Hughes. Një nga episodet, “Rrugët e Mëndafshit dhe Kaukazi”, fokusohet në një pjesë të botës që dëshmoi zbaticën dhe rrjedhën e kulturave dhe qytetërimeve për shekuj dhe ku rrugët tregtare u bashkuan me kontinentet e Azisë dhe Evropës.
Në dokumentar, ajo thotë për gjetjet e Amazonës: “Ngadalë po merrni këto pjesë të shkëlqyera të provave që po dalin nga toka. Kjo është shpesh mënyra, me historitë vërtet më të mira.”
Ajo viziton fshatin malor Khinalig në Kaukazin e Madh, vendi më i banuar në Evropë. Është aq e largët saqë “ndihet sikur ka humbur në kohë”, thotë ajo, duke vënë në dukje se gjuha e saj lokale nuk flitet askund tjetër.
Atje ka pasur një vendbanim që nga epoka e bronzit dhe disa nga 2000 banorët e tij i thonë asaj se, në kohët e lashta, gratë e tyre maskoheshin si burra me shalle – histori të transmetuara nga brezat e tyre.
Ajo ngriti histori të lashta të Amazonave me to: “Ata thanë, ‘të gjitha gjyshet tona luftuan. Burrat ishin të gjithë larg me kopetë. Gratë gjithmonë mbulonin fytyrat e tyre për të luftuar’, që është pikërisht ajo që thoshin burimet e lashta, kështu që njerëzit nuk e dinin nëse ishin gra apo burra ato me të cilët ndesheshin në betejë.
The Guardian
Përgatiti: Albert Vataj/ Koha Jonë
