Përgatiti: Albert Vataj
Secilit nga ne i ka ndodhur të gjendet në një situatë të tillë, sa ta ketë të vështirë që të vijojë të shkëmbejë vështrimin sy më sy me personin, me të cilin po bisedon. Edhe nëse arrijmë të ruajmë këtë urë komunikimi të dyfishtë pa rënë, kjo është thjeshtë për arsye kohe, ajo do ta ketë të vështirë të qëndrojë paralelisht. Nuk është hutimi ai që na ndan nga vështrimi me bashkëbiseduesin, janë elementë të tjerë, të cilët shkaktojnë këtë thyerje të kornizës së bisedës. Ndërkohë secili nga ne arrin ta pikasë dikë që po dredhon ose po përpiqet të na mashtrojë, dikë që nuk na sheh në sy edhe pse po bisedon me ne, e shumë e shumë elementë të tjerë shprehës që fsheh vështrimi, si turpi, situata e sikletshme, emocionet, etj. Studiuesit bëjnë apel për mirëkuptim, jo gjithmonë kjo ndodh nga persona që duan të na e punojnë, kryesisht kjo provokohet nga mbingarkesa e trurit dhe pamjaftueshmëria e tij për të reaguar pa cenuar kontaktin me sy.
Kërkimet e bëra në këtë fushë sugjerojnë se mund të ketë një arsye të argumentuar shkencërisht, se pse disa nga ne luftojnë të shikojnë dikë në sy dhe të zhvillojnë ndërkohë një bisedë me të. Rezulton se ne nuk jemi thjesht të vështirë, nuk është përqendrimi ynë “hipnotizues” ai që shkakton anomali në këtë komunikim. Ajo që duhet ta dimë është se truri ynë në të vërtetë nuk mund t’i bëjë njëherësh detyra e të menduarit, të përzgjedhjes së fjalëve të duhura dhe të përqendrohemi në vështrimit ngulmues.
Efekti bëhet më i dukshëm, kur dikush po përpiqet të dalë me fjalë më pak të njohura, të cilat mendohet se përdorin të njëjtat burime mendore si mbajtja e kontaktit me sy. Shkencëtarët nga Universiteti i Kiotos në Japoni e vendosën këtë në provë në vitin 2016 duke pasur 26 vullnetarë të luajnë lojëra të asociimit të fjalëve ndërsa shikojnë fytyrat e krijuara nga kompjuteri. Kur bënin kontakte me sy, pjesëmarrësit e kishin më të vështirë të krijonin lidhje midis fjalëve të dhëna.
“Megjithëse kontakti me sy dhe përpunimi verbal duket i pavarur, njerëzit shpesh largojnë sytë nga bashkëbiseduesit gjatë bisedës,” shkruajnë studiuesit . “Kjo sugjeron që ka ndërhyrje midis këtyre proceseve.”
Vullnetarët u testuan ndërsa shikuan dy animacionet e fytyrave që bënin kontakt me sytë dhe animacionet e fytyrave që shikonin larg. Ata u pyetën gjithashtu të mendojnë për lidhje midis fjalëve dhe fjalëve që lidhen lehtësisht, kur ka shumë raste konkurruese. Për shembull, të mendosh për një folje për ‘thikën’ është relativisht e lehtë, sepse nuk mund të bësh më shumë sesa të presësh ose të thuash diçka në lidhje me veprim që kryen thika. Ardhja me një folje të shoqëruar për ‘dosje’ është më e vështirë, duke marrë parasysh që mund t’i hapni, mbyllni ose mbushni ato.
Vullnetarëve u desh më shumë kohë për të menduar fjalët, kur ata po bënin kontakt me sytë, por vetëm kur përfshiheshin grupet e vështira fjalësh. Studiuesit dyshojnë se hezitimi tregon se truri po trajton shumë informacion njëkohësisht.
Pra, ndërsa realizojmë kontakt me sy dhe mbajtja e një bisede është sigurisht e mundur, kjo është dëshmi që bashkëbiseduesit mund të tërhiqen në të njëjtin grup burimesh njohëse, por ka raste, dhe këto nuk janë të pakta kur rrjedhshmëria e bisedës pëson shterim dhe vështrimi humbte përqendrimin. Pra nuk kemi një komunikim automat.
Në vitin 2015, psikologu italian Giovanni Caputo, demonstroi se shikimi i syve të dikujt tjetër vetëm për 10 minuta shkaktoi një gjendje të ndërgjegjësuar. Pjesëmarrësit panë halucinacione të mostrave, të afërmve të tyre dhe madje edhe fytyrat e tyre. Duket se një proces i quajtur adaptim nervor është shkaku, ku trurin tonë gradualisht ndryshojnë përgjigjen e tyre ndaj një stimuli që nuk ndryshon – kështu që kur vendosni dorën tuaj në një tryezë, ju menjëherë e ndjeni atë, por kjo ndjenjë pakësohet ndërsa dora juaj vijon të qëndrojë aty.
Vullnetarët që bëjnë kontakt me sytë dhe fjalët shoqëruese mund të jenë gjithashtu duke përjetuar një lloj adaptimi nervor, por tani për tani studiuesit e Universitetit të Kiotos po bëjnë thirrje për studime të mëtejshme mbi lidhjet midis komunikimit verbal dhe jo-verbal.
Ndërkohë, nëse dikush shikon larg ndërsa po flet me ju, ata mund të mos jenë të pasjellshëm – ata thjesht mund të kenë një sistem njohës të mbingarkuar.
